İnsülin Direnci Nedir?

Liv Sağlık Köşesi

Liv Hospital

Prof. Dr. Berçem Ayçiçek

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları

14 Temmuz 2023

İçindekiler

İnsülin Direnci

İnsülin Direnci Neden Olur?

İnsülin Direnci Yüksek Ne Demek?

İnsülin Direnci Belirtileri Nelerdir?

İnsülin Direnci Testi Nedir?

İnsülin Direnci Nasıl Tedavi Edilir?

İnsülin Direnci Olanlar Nelere Dikkat Etmeli?

İnsülin Direnci Hakkında Sık Sorulan Sorular

İnsülin hormonu, pankreas tarafından üretilen ve beslenme sonrasında kanda artan şekerin hücrelerde kullanılmasını ve enerji üretilmesini sağlar. Hücrelerin ihtiyaç duyduğundan daha fazla kanda şeker varsa bunların karaciğer veya kaslarda glikojen olarak depolanmasında da insülin hormonu görevlidir. İnsülin hormonunun bu açıdan görevini yeteri kadar yerine getirememesinden dolayı insülin direnci ortaya çıkar. İnsülin direnci tedavi edilmediğinde çeşitli sağlık problemlerine sebep olabilir.

İnsülin Direnci

İnsülin hormonu yiyeceklerle alınan şekerin hücre içinde kullanımından sorumlu bir hormondur. Bu hormonun hücrelerin içine şekerin alınmasını sağlamak için bir reseptör görev yapar. Çeşitli sebeplerle bu reseptör bozulur ve kanda şeker artmış olmasına rağmen insülin hormonu görevini yerine getiremez. Sistem bozulduğu için şeker hücrelere taşınamaz. Kanda şeker oranı arttıkça pankreastan insülin hormonu salgılanmaya devam eder. Böylece insülin hormonu miktarı kanda artar. Bu şekilde insülin hormonuna karşı bir direnç oluşur. Bu duruma insülin direnci denir. Bu durumda hücreler sağlıklı beslenemez ve yeterli ölçüde enerji üretemezler. Bu durum da tüm vücudu etkiler. Bu yüzden insülin direnci durumunda tüm vücudu etkileyen belirtiler görülebilir. Bu belirtiler kan şekerinin tolere edilememesi durumda ilerleyen evrede diyabet hastalığına sebep olmaması için en kısa zamanda tedavi edilmelidir..

İnsülin Direnci Neden Olur?

İnsülin direnci, vücudun normal döngüsünün bozulmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. İnsülin direnci genetik olarak birinci derecede aileden birinde varsa genetik yatkınlıktan dolayı oluşabilir. Ancak çevresel pek çok faktörler de insülin direncine sebep olabilir. Bu duruma genel olarak obezite, göbek bölgesi yağlanması gibi durumlar sebep olabilir. Çünkü fazla kalori alındığında kanda artan yağ asitleri insülin hormonunun işlevini tam kapasitede yerine getirememesine sebep olur. Diğer yandan karbonhidrattan zengin beslenme şekli, fiziksel aktiviteden uzak durağan bir hayat da insülin direncine neden olabilir. Karaciğer bozuklukları, PCOS (Polikistik Over Sendromu) gibi hastalıklarda metabolik olarak insülin direncine sebebiyet verebilir. Aynı zamanda D vitaminin eksik olmasının da insülin hormonunun direnç geliştirebilir.

İnsülin Direnci Yüksek Ne Demek?

İnsülin direnci yüksek demek, yapılan tarama ve testlerde insülin direnci değerinin yüksek olması durumudur.

İnsülin Direnci Belirtileri Nelerdir?

İnsülin hormonuna karşı bir direnç oluştuğunda bu durumdan vücuttaki pek çok sistem etkilenir. Dolayısı ile etkilenen bu mekanizmalarda farklı belirtiler ile kendini gösterebilir: Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

Şeker içeren gıdaları yeme isteğinde artış
Yemek veya şekerli yiyecek yedikten sonra uyku hali
Hızlı kilo alma
Kilo vermede zorluk
Halsizlik, yorgunluk, konsantrasyon eksikliği
Adet düzensizliği
Karaciğerde yağlanma

Bu belirtiler varsa en kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna giderek insülin direnci ölçümü yapılmalıdır.

İnsülin Direnci Testi Nedir?

İnsülin direnci belirtileri olan kişi öncelikle endokrinoloji bölümünde alanında uzman doktora gitmelidir. Alanında uzman doktor insülin direnci teşhisi için bir kaç çeşit tetkik ve tarama yöntemi kullanabilir.

Açlık kan şekeri testi: Açlık kan şekerinde sınır değer 100 mg/dL’dir. Bu değerin üzerinde 100-125 mg/dL arası prediyabet olarak düşünülebilir.
HbA1c testi: Ortalama son 2-3 aylık kan şekeri ortalamasının genel olarak verildiği tetkiktir. Sınır değer 5,7 olarak belirlenmiştir. Bu değerin üzerinde 5,7-6,4 diyabet öncesi riskli aralıktır. 6,5 ve üzeri değer ise diyabet tanısı olarak değerlendirilir.
OGTT(Oral glukoz tolerans testi): Kişiye 50 mg şekerli solüsyon verilerek yaklaşık 1 saat sonrasında yapılan kan değeri ölçümüdür. Bu ölçümün sınır değeri 140 mg/dL dir. Bu değerin üzerinde 140-199 mg/dL aralığı risklidir. 200 mg/dL ve üzeri ise diyabet olarak tanı alınabilir.

Bu testlere bakılarak insülin direnci testi olan HOMA-IR değeri hesaplanabilir. İnsülin direncine dair en net bilgiyi HOMA-IR (Homeostatic Model Assessment) değeri verir. Bu değer; açlık glukoz değerinin açlık insülin ile çarpılıp bu değerin 405’e bölünerek elde edilir. Bu formül ile, 2.5 üstü bir değer, insülin direncinin varlığını gösterir.

İnsülin Direnci Nasıl Tedavi Edilir?

İnsülin direnci tanısı alındığında alanında uzman endokrinoloji doktor kişiye en uygun tedavi yöntemini belirler. Genellikle insülin direncinin tedavisinde beslenme, fiziksel aktivite gibi yaşam şeklinin değiştirilmesi etkilidir. Ancak bazı durumlarda doktor ilaç tedavisi de önerebilir. Kişiye uygun olan tedavi protokollerine göre değişebilir.

İnsülin Direnci Olanlar Nelere Dikkat Etmeli?

İnsülin direnci olan kişiler yaşam şeklini iyileştirerek insülin direncini düşürebilirler. Bu yaşam şekli değişiklikleri şu şekilde sıralanabilir:

Sağlıklı beslenme insülin direnci tedavisinde çok önemli bir adımdır. Lif, vitamin, minerallerden zengin kan şekerini hızlı yükseltmeyen glisemik indeksi düşük besinler tercih etmelidirler.
Beslenme uzmanının belirlediği beslenme planına göre tüketilmeli sağlıklı yiyeceklerde aşırıya kaçılmamalıdır.
Gıdaların hazırlanmasında kızartma kavurma yerine, fırında, buharda pişirme yöntemleri tercih edilmelidir.
Basit şeker, glikoz şurubu içeren paketli gıdalar tüketilmemelidir.
Trans yağ içeren yiyecekler yerine sağlıklı yağ tüketimine özen gösterilmelidir.
Hareketli bir yaşam tarzı benimsenmeli düzenli fiziksel aktivite yapılmalıdır.
Vücut için gerekli olan sıvı dengesi mutlaka sağlanmalıdır.
İdeal ölçülerden yüksek bir kilo durumu varsa sağlıklı zayıflama yöntemleri ile ideal aralıklara gelinmelidir.
İyi uyku vücudun genel sağlığı için önemli bir etkendir bu yüzden günlük uyku saatine ve uyku düzenine özen gösterilmelidir.
Sigara ve alkol kullanılmamalıdır.
Aşırı stres dolaylı yoldan vücutta kan şekeri seviyesini artırdığı için stres ve depresyondan uzak durulmalıdır.

Tüm bu maddeler insülin direncinin düşürülmesinde ve hayat kalitesinin yükseltilmesinde önemli basamaklardır. Tamamı bir bütün olarak değerlendirilerek tedavi sürecinde özellikle dikkat edilmelidir.

İnsülin Direnci Hakkında Sık Sorulan Sorular

İnsülin Direnci Sınırda Ne Demek?

İnsülin direnci sınırda demek, açlık kan şekerinin 100-125 mg/dL; HbA1c değerinin 5,6-6,4 arasında olması; OGTT değerinin 140-199 mg/dL olması olarak ifade edilebilir. Bu değerler diyabet hastalığı için riskli değerlerdir. Bu riskli değerler insülin direncinin sınırda olduğu anlamına gelir.

İnsülin Direnci Kaç Olmalı?

İnsülin direnci HOMA-IR değeri ile hesaplandığında 2,5 ve altında bir değer olmalıdır.

İnsülin Direnci Yüksek Olanlar Ne Yemeli?

İnsülin direncinin yüksek olduğu durumda direncin düşürülmesi için beslenme şekli çok önemlidir. Bu açıdan kan şekerini hızlı yükseltmeyen glisemik indeksi düşük yiyecekler tercih edilmelidir. Lif, vitamin ve minerallerden zengin olan meyve ve sebzeler, kuru baklagiller, kuruyemişler, tam tahıllı besinler insülin direncinde tüketilmesi önerilenler arasındadır. Bu besinler de tüketilirken mutlaka porsiyon kontrolüne dikkat edilmeli aşırıya kaçılmamalıdır.
İnsülin direncinde tüketilmesi önerilen yiyeceklerin tüketme şekli de tedavi sürecinde önemlidir. Öğünde karbonhidrat içeren bir yiyecek varsa yanına protein veya sağlıklı bir yağ grubu eklenmesi önerilir. Örneğin meyvenin yanına kuruyemişler ya da süt, yoğurt grubu; bulgur pilavı tüketilecek ise et, tavuk gibi protein kaynağı iyi bir alternatif olabilir.

İnsülin Direnci Olanlar Ne Yemeli Ne Yememeli?

İnsülin direnci olan kişiler temelde kan şekerini hızlı yükselten yiyeceklerden uzak durmalıdırlar. İlk olarak beyaz şeker ve beyaz şeker içeren şekerlemeler, tatlı, pasta, kurabiye gibi yiyecekler tüketilmemelidir. Aynı zamanda beyaz un ve bu undan yapılan gıdalar da tercih edilmemelidir. Meyvelerden incir, üzüm, kavun, karpuz kan şekerini hızlı yükseltirler, dikkatli tüketilmelidir. Bunlara ek olarak pirinç, patates gibi yiyecekler de insülin direnci olanlarda önerilmemektedir.
İnsülin direnci, yanlış beslenme ve yaşam şeklinden kaynaklı kan şekerinin hücrelere sağlıklı alınamaması durumudur. Bu durumda direncin düşürülmesi için yaşam şekli değişikliği ya da gerekli durumlarda ilaç tedavisi ile direncin sebep olduğu problemler ortadan kalkabilir. Liv Hospital Hastanelerinde alanında uzman doktorlarla endokrinoloji bölümünde çeşitli tanı ve tetkiklerle insülin direncinin tedavisine yönelik hizmet verilmektedir.

* Bu içeriğin geliştirilmesinde Liv Hospital Yayın Kurulu Katkı Sağlamıştır .
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .