Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir, Tedavisi ve Belirtileri Nelerdir?

Son Güncelleme Tarihi 11.03.2025 11:16:38

Omurga, vücudumuzun temel taşlarından biridir ve doğru bir duruş, hareket ve denge için önemli rol oynar. Ancak, bazı durumlarda omurga, normalden sapabilir ve lateral (yan) bir eğriliğe sahip olabilir. Bu duruma skolyoz denir. Skolyoz, genellikle ergenlik döneminde başlayan ve omurganın S veya C şeklinde eğrildiği bir ortopedik durumdur. Normalde omurga, bir kişinin arkasında düz bir çizgi oluşturmalıdır. Ancak skolyoz durumunda, omurga yan tarafa doğru eğilir, genellikle "S" veya "C" şeklinde bir eğri oluşturarak kişinin duruşunu etkiler.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?

Skolyoz nedir sorusu, özellikle ergenlik döneminde sıkça sorulmaktadır. Skolyoz, çoğunlukla ergenlik çağında teşhis edilen, omurganın yana doğru eğriliğidir. Bu durum, omurga sağlığını etkileyebilir ve duruş bozukluğuna neden olabilir. Serebral palsi ve kas distrofisi gibi rahatsızlıkları olan kişilerde skolyoz ortaya çıkabilirken, çocukluk çağı skolyozunun çoğunun nedeni bilinmemektedir. Çoğu skolyoz hastalığı hafif semptomlar gösterir, ancak çocuklarda görülen bazı vakalarda çocuklar büyüdükçe semptomlar kötüleşebilir. Skolyoz, omuzların asimetrisi, belde eğrilik ve sırtta ağrı gibi belirtilerle kendini gösterir ve basitçe "skolyoz ne demek" sorusunun cevabı, omurganın normal yapısından sapması demektir.

Skolyoz, farklı sebeplerle ve farklı şekillerde gelişebilen bir hastalık olduğu için çeşitli türleri vardır. Skolyozun türleri, eğriliğin şekli, oluşum zamanı ve nedenine göre sınıflandırılabilir.

İdiopatik Skolyoz

İdiopatik skolyoz, nedeni bilinmeyen skolyoz türüdür. En yaygın skolyoz türüdür ve genellikle ergenlik döneminde (10-18 yaş arası) ortaya çıkar. Özellikle kızlarda daha sık görülür. İdiopatik skolyozda, genetik faktörler rol oynayabilir, ancak kesin bir sebep bulunmamaktadır.

• Ergenlik Dönemi İdiopatik Skolyoz (AIS - Adolescent Idiopathic Scoliosis): Bu tür skolyoz, genellikle ergenlikte gelişir ve skolyozun çoğu vakası bu kategoriye girer. Ergenlik döneminin hızla büyüme dönemi olması, bu tip skolyozun sıkça görülmesinin nedenidir.
• Çocukluk Dönemi İdiopatik Skolyoz (CIS - Childhood Idiopathic Scoliosis): Bu tip, 3 yaşından önce başlar ve genellikle daha hızlı ilerler.
• Erişkin Dönemi İdiopatik Skolyoz (AIS - Adult Idiopathic Scoliosis): Bu, daha önce skolyozu olmayan ancak ergenlik sonrası ilerleyen skolyozu olan erişkinlerde görülebilir.

Konjenital (Doğumsal) Skolyoz

Konjenital skolyoz, doğuştan gelen bir omurga deformitesidir. Bu durumda, omurganın gelişimi sırasında hatalar meydana gelir, yani omurlar tam gelişmez veya birbirleriyle düzgün bir şekilde birleşmezler. Doğumsal skolyoz, genellikle doğumda fark edilir ve tedavi gerektirebilir. Bu tür skolyoz, erken yaşlarda cerrahi müdahale gerektirebilir. Omurga cerrahisi skolyozun derecesine göre ameliyatına kararını verir.

Nöromusküler Skolyoz

Nöromusküler skolyoz, sinir sistemi veya kas sistemi ile ilgili hastalıklar nedeniyle gelişir. Bu tür skolyoz, genellikle cerebral palsy, kas distrofisi, spina bifida, spinal kord yaralanmaları, veya amyotrofik lateral skleroz (ALS) gibi hastalıklar sonucunda ortaya çıkar. Bu hastalıklar, omurganın düzgün bir şekilde yerinde durmasını sağlayan kasların ve sinirlerin düzgün çalışmamasına neden olur. Bu durumda, skolyoz genellikle hızla ilerleyebilir.

Dejeneratif Skolyoz

Yaşlanmaya bağlı olarak gelişen skolyoz türüdür. Dejeneratif skolyoz, genellikle 40 yaşın üzerindeki bireylerde, omurganın disklerinde ve eklemlerinde yaşanan dejenerasyon (aşınma) sonucu ortaya çıkar. Omurga, zamanla zayıflar ve eğilir. Bu tür skolyoz, çoğunlukla kemiklerin zayıflaması ve omurga diskinin yıpranması ile ilişkilidir.

Post-Travmatik Skolyoz

Omurgadaki kırık, travma veya cerrahi müdahale sonrası gelişen skolyozdur. Özellikle bir kemik kırığı veya omurgada alınan darbe sonrası, omurganın doğal yapısının bozulması ve eğrilmesi nedeniyle post-travmatik skolyoz gelişebilir. Bu tür skolyozda, yaralanmadan sonra uzun süreli izleme ve tedavi gerekebilir.

Functional (Fonksiyonel) Skolyoz

Fonksiyonel skolyoz, aslında omurgada yapısal bir eğrilik olmadığı halde, başka bir duruma bağlı olarak geçici bir eğrilik oluşmasıdır. Örneğin, bacak uzunluğunda fark, pelvik eğrilik veya kas spazmları gibi durumlar fonksiyonel skolyoza yol açabilir. Bu tür skolyoz, tedavi ile düzeltilebilir çünkü esasen omurgada yapısal bir bozukluk yoktur.

Erişkinlerde Skolyoz

Erişkinlerde skolyoz, genellikle ergenlik döneminden sonra fark edilmeyen ve zamanla ilerleyen skolyozun sonucu olabilir. Bu durum genellikle omurgada önceki dönemlerde oluşmuş ama fark edilmemiş eğriliklerin, yaşlanma ve omurgadaki dejeneratif değişiklikler nedeniyle daha belirgin hale gelmesiyle ortaya çıkar.

Skolyoz Neden Olur?

Skolyoz neden olur sorusuna kesin bir cevap vermek zor olsa da, genetik yatkınlık, kas hastalıkları veya omurga anormallikleri gibi çeşitli faktörler rol oynayabilir. Skolyoz, omurganın yana doğru eğrilmesiyle karakterize edilen bir durumdur ve farklı sebeplerden kaynaklanabilir. Skolyozun nedenlerini daha iyi anlayabilmek için genetik faktörler, doğumsal sebepler ve çevresel faktörleri göz önünde bulundurmak gerekir. 

Genetik Faktörler

Skolyoz genetik mi sorusu sıkça sorulur. Bazı araştırmalar, skolyozun genetik bir yatkınlıkla ilişkili olduğunu gösterse de, kesin bir neden-sonuç ilişkisi henüz kurulabilmiş değil. Skolyozun kalıtsal bir yönü olabilir. Ailede skolyoz vakaları varsa, bireyde de bu durumu geliştirme riski artabilir. Ancak, tam olarak hangi genetik faktörlerin skolyoza neden olduğu hala araştırılmaktadır.

Doğumsal (Konjenital) Sebepler 

Doğum sırasında omurgada gelişimsel bir bozukluk meydana gelebilir. Bu, omurganın normal şekilde gelişmemesi veya omurların düzgün bir şekilde bir araya gelmemesi sonucu skolyoza yol açabilir. Doğumsal skolyoz genellikle doğumda fark edilir veya erken yaşlarda ortaya çıkar.

İdiopatik Skolyoz

Bu tür skolyozun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Genellikle ergenlik döneminde, özellikle 10-15 yaş arası kızlarda daha yaygındır. İdiopatik skolyoz, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimi sonucu gelişebilir, ancak kesin sebepleri halen netleşmemiştir.

Nöromusküler Sebepler 

Sinir ve kas sistemi ile ilgili hastalıklar (örneğin, cerebral palsy, kas distrofisi veya spina bifida) skolyoza neden olabilir. Bu durumda, omurga kaslarının veya sinirlerin düzgün çalışmaması, omurganın eğilmesine yol açabilir.

Travmalar ve Yaralanmalar

Omurgada yaşanan travmalar veya kırıklar da skolyoza yol açabilir. Özellikle omurganın büyüme dönemindeki bir çocuğa alınan darbeler, gelecekte skolyoz gelişimine zemin hazırlayabilir.

Yaşlanma ve Duruş Problemleri 

Özellikle yaşlılıkla birlikte omurgadaki dejeneratif değişiklikler, örneğin disklerin zayıflaması, kemiklerdeki bozulmalar veya postür sorunları da skolyoz oluşumuna katkıda bulunabilir.

Skolyozun Belirtileri Nelerdir?

Skolyozun belirtileri, omurgada eğrilik, omuz eşitsizliği, bel ağrısı, kamburluk ve sırtta çıkıntı gibi fiziksel değişiklikleri içerebilir. Tanı genellikle fizik muayene, radyolojik görüntüleme ve hastanın tıbbi geçmişinin değerlendirilmesiyle konulur. Skolyoz rahatsızlığı başlangıçta ciddi bir belirti vermeden ilerleyebilir. Bu nedenle ilerleyen dönemlerde farklı sağlık sorunlarına yol açabilir ve tedavisi de daha zor bir hale gelebilir. Belirti ve şikâyetin az olduğu evrelerde genellikle farklı bir nedenle çekilen röntgenlerde tespit edilebilir.

Omuzların Asimetrisi

Skolyozda, omurganın yana doğru eğilmesi sonucunda vücutta simetri bozulur. Omuzlar arasındaki yükseklik farkı, skolyozun belirgin bir işaretidir. Eğrilik, omurganın bir tarafına doğru kaydığı için omuzlardan biri daha yüksek veya daha düşük görünebilir. Bu asimetri, kişinin duruşunu ve vücut hatlarını etkileyebilir.

Belirgin Omurga Eğriliği

Skolyozda omurganın yana doğru eğilmesi, genellikle "S" veya "C" şeklinde bir eğrilik oluşturur. Omurga, normalde dik bir şekilde yerleşirken, skolyozda bu eğrilik görünür hale gelir. Şiddetli skolyozda bu eğrilik oldukça belirgin olabilir ve sırtın bir tarafı, diğer tarafa göre daha çıkıntılı hale gelir. Bu eğrilik görsel olarak fark edilebilir ve kişinin postürünü bozar.

Leğen Kemiklerinde Asimetri

Skolyozda omurgadaki eğrilik, pelvik (leğen) bölgesine de etki edebilir. Omurgadaki eğrilik nedeniyle, pelvik kemikler arasında yükseklik farkı oluşabilir. Bu durum, leğen kemiklerinin bir tarafının diğerine göre daha yüksek veya düşük olmasına neden olabilir. Bu da kişinin yürüme şeklini, duruşunu ve günlük aktivitelerini etkileyebilir.

Kamburluk (Kifoz)

Skolyozun şiddetli vakalarında, omurgadaki eğrilik sadece yana doğru değil, aynı zamanda öne doğru da bir kamburluk oluşturabilir. Kifoz, omurganın üst kısmındaki eğrilik sonucu sırtın yuvarlaklaşmasına ve kişinin kamburlaşmasına neden olur. Bu durum, sırtın üst kısmında belirgin bir çıkıntı oluşturabilir ve ciddi rahatsızlıklara yol açabilir.

Bağ Ağrısı

Skolyoz, omurgadaki eğrilik nedeniyle vücutta dengesizliklere yol açar. Bu dengesizlik, kaslar ve bağlarda aşırı yüklenmelere neden olabilir. Sonuç olarak, skolyozu olan kişilerde sırt, bel ve boyun bölgelerinde ağrılar, kas gerginlikleri ve bağ ağrıları sıkça görülür. Bağlar, vücuda destek sağladığından, normalden fazla gerilmeleri ve strese girmeleri nedeniyle ağrıya yol açabilir.

Nefes Darlığı ve Kalp Problemleri (Şiddetli Durumlarda)

Skolyozun çok ileri safhalarında, omurgadaki eğrilik göğüs kafesini etkileyebilir. Bu da akciğerlerin ve kalbin doğru şekilde çalışmasını zorlaştırabilir. Eğriliğin göğüs bölgesine yaptığı baskı nedeniyle, akciğer kapasitesi daralabilir ve nefes darlığına yol açabilir. Ayrıca, kalbin normal çalışması da zorlaşabilir, bu da kalp problemlerine neden olabilir. Bu şiddetli durum, genellikle skolyozun tedavi edilmediği ve ileri evrelere ulaştığı vakalarda görülür.

Skolyoz belirtileri kişinin sağlık durumuna ve belirtilerin şiddetine bağlı olarak farklılık gösterebilir.

Skolyoz Nasıl Anlaşır?

Skolyoz nasıl anlaşılır diye merak ediyorsanız, öncelikle omuzlarınızın eşit olup olmadığına, belinizde bir eğim olup olmadığına dikkat edebilirsiniz. Skolyoz tanısı genellikle, çocukluk çağından itibaren uygulanan fiziksel muayene ile yapılır. Omurga yapısındaki asimetriler veya öne doğru eğilme durumları, sırtta belirgin bir kabarıklığa neden olabilir. Ancak, bazı skolyoz vakaları çıplak gözle tespit edilmesi zor olabilir, bu nedenle doktor tarafından omurganın detaylı bir değerlendirmesi için röntgen filmi istenebilir.

Skolyozun tespitinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biri röntgen uygulamasıdır. Röntgen uygulaması ile skolyozun kesin tanısı konulabilir, eğim derecesi belirlenebilir ve omurgadaki yerleşim yeri tam olarak saptanabilir. Skolyozun izlenmesi ve kontrol altında tutulması için belirli aralıklarla tekrarlanan röntgenler de önemlidir. Bazı vakalarda nadirde olsa MR gibi daha ileri görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir. MR genellikle bacaklarda ağrı ve güç kaybı gibi belirtiler ortaya çıkarsa kullanılır. Skolyozun eğrilik yüzdesi yüksekse ve kemiklerin daha ayrıntılı incelenmesi gerekiyorsa, Bilgisayarlı Tomografi (BT) de tercih edilebilir.

Yetişkinlerde Skolyoz Belirtileri

Yetişkinlerde skolyoz, omurganın yan tarafına doğru eğriliği temsil eden bir durumdur. Yetişkinlerde skolyoz belirtileri kişiden kişiye değişebilir, ancak sıklıkla omuz eşitsizliği, bel ağrısı, sırtta çıkıntı veya eğrilik, kamburluk, omuz veya kalça düzensizlikleri gibi bulgular içerebilir. Ayrıca, yetişkinlerde skolyozun ilerlemesi zamanla omurga ve bağlantılı dokularda ağrı ve rahatsızlığa neden olabilir. Skolyozun şiddeti, eğriliğin derecesine bağlı olarak değişir; bazı yetişkinlerde hafif belirtiler olabilirken, diğerlerinde daha ciddi eğriler ve rahatsızlıklar görülebilir. Yetişkinlerde omurga eğriliği nasıl düzelir sorusunun cevabı, eğriliğin derecesine, nedenine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişir. Genellikle konservatif yöntemlerle başlanır ve ileri vakalarda cerrahi değerlendirilir.

Skolyozun Dereceleri ve Görüntüleri

Skolyozun dereceleri, omurganın eğrilik açısına bağlı olarak belirlenir. Hafif dereceli skolyozlar genellikle 10 ila 20 derece arasında, orta dereceli skolyozlar 20 ila 40 derece arasında, ciddi dereceli skolyozlar ise 40 dereceden fazla eğriliğe sahiptir. Görüntüleme yöntemleri, özellikle röntgen, bu derecelendirmelerin yapılmasında ve skolyozun tedavi planının belirlenmesinde önemli bir rol oynar.

Skolyoz Dereceleri