Östrojen Hormonu Nedir?
Östrojen kadın üreme hormonlarından biridir ve steroid yapıdadır. Kadınlarda üreme organlarıyla ilişkili olmasından dolayı kadınlara ait cinsel özelliklerin oluşturulmasından sorumludur. Kadın üreme sağlığının yanı sıra erkek üreme sistemi, nöroendokrin, bağışıklık, vasküler ve iskelet sistemi ile bağlantılıdır. Bu nedenle obezite, osteoporoz, kısırlık, endometriozis ve kanserler vb. birçok hastalıkla ilişkilendirilebilir.
Östrojen Nedir?
Östrojen kan dolaşımında serbest halde veya proteinlere (albumin/globulin) bağlı olarak taşınabilir. Serbest halde dolaşan östrojen hücrelere serbestçe yayılabilir. Vücuttaki östrojen hormonu seviyeleri hipotalamus ve hipofiz bezlerine gönderilen “feedback” mekanizması ile düzenlenir. β-östradiol, östron ve östriol olmak üzere üç formu bulunur. Önemli miktarda salgılanan östrojen formu β-östradiol`dur. Östrojen hormonu karaciğer tarafından metabolize edilir ve vücuttan idrarla atılır. Bu kapsamda “Östrojen hormonu nedir?” çok sayıda kadının cevabını merak ettiği soruların başında gelmektedir.
Östrojen Hormonu Ne İşe Yarar?
Kadınlarda ana hormonlardan biri olan östrojen fizyolojik süreçler, doğurganlık ve hamilelik, kemik sağlığı ve üreme sistemini etkileyebilir. Aynı zamanda beyin ve kalp fonksiyonları da östrojenden etkilenebilir. Östrojen hormonunun sistemler üzerindeki etkileri şunları içerebilir:
- Ergenlik ve meme dokusu gelişimi: Ergenlik döneminde meme dokusunun gelişiminden ve parankimal-stromal değişiklikleri düzenleyebilir. Ayrıca ergenlik ve hamilelik dönemlerinde meme kanallarının gelişiminden sorumludur.
- Adet döngüsü ve rahim: Adet döngüsü sırasında endometrial hücrelerin çoğalmasına yardımcı olabilir. Ayrıca rahimdeki östrojen hamileliğe hazırlık aşamasında endometrial astarın kalınlaşmasını sağlayabilir.
- Doğum kontrolü: Adet döngüsü sırasında yumurtlamanın önlenmesi amacıyla gonadotropin salgılatıcı hormon ve FSH, LH hormonlarının üretimini baskılayabilir.
- Vajina: Vajina ve vulva mukoza hücrelerinin çoğalmasını destekleyici görev görebilir.
- Kemik sistemi: Ergenlik döneminde uzun kemik yapılarının oluşumunda ve epifizyal büyüme plaklarının kaynaşmasında etkilidir. Menopoz sonrasında osteoporoz riskini önleyebilir.
Ek olarak östrojen kanda HDL-K ve trigliserit seviyelerinin arttırabilir, LDL ve toplam kolesterol seviyelerini azaltabilir. Bu durum kalp ve damar hastalıkları riskinin azaltılmasında etkilidir.
Fitoöstrojen Nedir?
Östrojen sebzelerde besin bileşeni olarak yer alan ve biyoaktif rol alan “fitoöstrojen” şeklinde bulunur. Fitoöstrojen bitkilerde üretilen östrojen formudur ve kimyasal yapı bakımından memeli östrojeni olan β-östradiol`e benzer. Vücutta östrojen reseptörlerine bağlanır ve hedef dokularda östrojenik etki gösterebilir. Ancak besinin östrojenik etkisi reseptörler ile etkileşime girme yeteneğine bağlıdır. Bu fitoöstrojen besinler ayrıca izoflavanlar, flavonlar, stilben ve lignanlar gibi bileşikleri içerir. Bu bileşenler vücudun oksidatif strese karşı korunmasında ve bazı hastalıkların gelişiminin önlenmesinde etkin rol alabilir.
Östrojen Hormonu Nelerde Var?
Fitoöstrojen içeren besinler başlıca şunlardır:
- Elma, erik, armut, üzüm vb. meyveler,
- Fasulye, soya fasulyesi, nohut, mercimek vb. baklagiller,
- Lahana, ıspanak, sarımsak, soğan, tatlı patates vb. sebzeler,
- Arpa, kahverengi pirinç vb. tam tahıllar,
- Çay, şarap.
Doğal olarak gıdalarda bulunan fitoöstrojenler takviye şeklinde de bulunabilir.
Östrojen Hormonu Fazlalığı Nedir?
Vücutta olması gerekenden daha fazla östrojen hormonu üretilmesi ve bulunması östrojen hormonu fazlalığına yol açar. Bu durum östrojen baskınlığı olarak da adlandırılabilir. Yüksek hormon seviyeleri bazı sağlık sorunlarını ortaya çıkarabilir. Meme ve yumurtalık kanseri, insülin direnci, endometriozis, polikistik over sendromu ve adrenal tümörlerin gelişiminde östrojen seviyeleri bağlantılı olabilir. Östrojen hormonu fazlalığı durumunda ortaya çıkan belirtiler arasında şunlar bulunabilir:
- Şişkinlik,
- Kilo alımı,
- Göğüslerde hassasiyet,
- Ruh halinde değişiklikler,
- Uyku bozukluğu,
- Adet öncesi sendromu,
- Cinsel işlev bozuklukları.
Yüksek hormon değerleri ayrıca yüksek tansiyon ve kan pıhtılaşması riski ile ilişkilendirilebilir.
Östrojen Hormonu Neden Yükselir?
Vücutta yükselen östrojen hormonu birden fazla durumla ilişkili olabilir. Bu durum aşırı östrojen üretimi, östrojenin parçalanamaması veya atılamaması, östrojen içeren ilaçların kullanımından kaynaklı olabilir. “Östrojen hormonu neden artar?” sorusuna yanıt olarak şunlar verilebilir:
- İlaçlar: Düşük östrojen seviyelerinin arttırılması amacıyla yüksek doz oral kontraseptif (doğum kontrol hapları) gibi ilaç tedavileri östrojenin yükselmesine neden olabilir.
- Ksenoöstrojenler: Sentetik yapılı olan ksenoöstrojenler vücuda çeşitli yollarla giren ve östrojen gibi davranan kimyasallardır. Bisfenol A ve ftalat gibi maddeler bu kimyasallar arasındadır ve plastiklerde, temizlik ürünlerinde, bazı sabun ve şampuanlarda bulunabilir.
- Vücut yağı: Yağ dokusu bir miktar östrojen salgılanmasını sağlar. Vücut yağının yükselmesi östrojen yüksekliğine neden olabilir.
- Stres: Stres altında vücutta kortizol ve progesteron hormon dengesi değişebilir. Bu durum östrojen hormonu seviyelerini etkileyebilir.
Östrojenin parçalanmasında sorumlu karaciğerde fonksiyon kaybı olduğunda östrojenin metabolize edilmesi ve atılması zorlaşabilir. Aynı zamanda aşırı alkol tüketmek de östrojenin metabolize edilmesini azaltabilir.
Östrojen Hormonu Eksikliği Nedir?
Östrojen hormonu kadınlarda menopoza kadar olan doğurganlık çağında özellikle 20`li yaşlarda yüksek seviyededir. Menopoz dönemi olan 45-50`li yaşlarda bu değer %50 oranında düşme gösterebilir. Hormon seviyelerindeki değişiklikler vücutta birtakım belirtilere yol açabilir. Östrojen hormonu eksikliği belirtileri başlıca şunlar olabilir:
- Baş ağrısı,
- Sıcak basması ve gece terlemeleri,
- Kuru cilt,
- Hassas göğüsler,
- Kilo alımı,
- Düzensiz adet döngüsü,
- Vajinal kuruluk,
- Ağrılı cinsel ilişki,
- Cinsel istekte azalma,
- Odaklanma zorlukları.
Östrojen hormonu eksikliği semptomlarında ayrıca karamsarlık, sinirlilik, huzursuzluk ve depresyon oluşabilir. Şiddetli veya kronik düşük hormon seviyeleri kemiklerde hasara yol açabilir. Bu durum zayıf ve kırılgan kemikler oluşumuna sebebiyet verebilir. Yorgunluk ve uykusuzluk bazı vakalarda mevcut olabilir.
Östrojen Hormonu Neden Düşer?
Düşük östrojen seviyelerinin başlıca nedeni yaşlanmadır. Yaşın ilerlemesi ile paralel olarak hormon seviyelerinde düşmeler normaldir. Menopoz dışında kalan östrojen düşmesi nedenleri şunları kapsayabilir:
- Yemek bozuklukları: Anoreksiya ve bulimia nervoza vb. yeme bozuklukları hormon değerlerinin dengede tutulmasını önleyebilir ve vücudun ihtiyaç duyduğu besin ögelerinin alınmasını engelleyebilir.
- Genetik: Turner sendromu ve Frajil X sendromu gibi genetik hastalıklar düşük östrojene neden olabilir.
- Primer yumurtalık yetmezliği: Erken menopoz olarak da bilinir ve 40 yaşından önce yumurta üretiminin durması ile karakterizedir. Bu durumda vücut erken menopoza girer, östrojen düşer ve adet döngüsü durur.
- Otoimmün hastalıklar: Vücut bağışıklık hücreleri sağlıklı doku ve organlara saldırarak hasar bırakabilir.
- Hipofiz bezi sorunları: Hipofiz bezi östrojen üretimini düzenleyen bezlerden biridir ve hipofiz işlevini yerine getirmediğinde östrojen seviyeleri düşebilir.
Hormon düşüklüğüne radyoterapi, kemoterapi, yanlış beslenme şekli, ağır egzersiz ve stres katkıda bulunan diğer faktörlerdir. Düşük östrojen tedavisi yaygın olarak hormon replasman tedavisi ile sağlanabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Östrojen hormonu ile ilgili “Östrojen hormonu nedir, ne işe yarar?” gibi en çok merak edilen soruları ve cevaplarını görmek için yazının devamını okuyabilirsiniz.
Erkeklerde Östrojen Hormonu Neden Yükselir?
Erkeklerde östrojen hormonu üreme sistemi dâhil olmak üzere farklı doku ve organlara etki edebilir. Bu nedenle erkeklerde üreme sağlığı ve diğer yaşamsal fonksiyonların sürdürülebilmesi amacıyla bir miktar östrojene ihtiyaç duyulur. Ancak fazla miktarda östrojen erkeklerde bazı sorunlara yol açabilir. Jinekomasti (göğüslerde büyüme), erektil disfonksiyon (iktidarsızlık), cinsel isteksizlik, kısırlık ve ciltte kuruma şeklinde kendini gösterebilir.
Östrojen Hormonu Fazla Olursa Ne Olur?
Östrojen hormonu fazlalığı bazı rahatsızlıkların oluşmasında rol oynayabilir. Yumurtalık ve meme kanseri, böbrek üstü bezi tümörleri, polikistik over sendromu, endometriozis ve insülin direnci semptomlarını arttırabilir veya gelişiminde bir risk oluşturabilir. Östrojen yüksekliği mutlaka bu hastalıklara yol açmayabilir ancak hâlihazırda var olan rahatsızlıkların kötüleşmesine yol açabilir.
Östrojen Hormonu Az Olursa Ne Olur?
Östrojen hormonu yetersiz olduğunda ergenlik gecikebilir, cinsel gelişim yavaşlayabilir veya durabilir, ağrılı cinsel ilişkiye neden olabilir. Ek olarak ateş basması ve gece terlemeleri, cinsel isteğin azalması düşük hormon seviyelerinden kaynaklanabilir. Erkeklerde düşük östrojen kemik kaybı, göbekte yağlanma, cinsel isteğin azalması gibi durumlara katkıda bulunabilir.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
