Liv Sağlık Köşesi

Multipl Miyelom Nedir? Multiple Myelom Belirtileri ve Tedavisi

15 Nisan 2025

Liv Hospital

Prof. Dr. Mehmet Hilmi Doğu

Hematoloji

İçindekiler

Multipl Miyelom Belirtileri
Multipl Miyelom Nedenleri ve Risk Faktörleri
Multipl Miyelom Tanısı Nasıl Konur?
Multipl Miyelom Evrelemesi
Multipl Miyelomun Yol Açabileceği Komplikasyonlar
Multipl Miyelom Tedavi Yöntemleri
Multipl Miyelom Türleri ve İlişkili Durumlar
Multipl Miyelom Prognozu ve Yaşam Süresi
Sıkça Sorulan Sorular
Multipl Miyelom Nedir?

Multipl Miyelom Nedir?

Multipl miyelom, kemik iliğinde bulunan plazma hücrelerinin kötü huylu (malign) hale gelmesiyle gelişen bir hematolojik kanser türüdür. Normalde plazma hücreleri bağışıklık sistemi için faydalı görevler üstlenirken, multipl miyelomda bu hücreler kontrolsüz şekilde çoğalarak kanserli miyelom hücrelerine dönüşür. Bu hücreler hem kemik iliğini hem de tüm vücudu olumsuz etkileyebilir.

Multipl miyelom genellikle ileri yaşlarda görülür (ortalama tanı yaşı 65’tir) ve erkeklerde kadınlara göre biraz daha sık rastlanır. Belirtiler çoğunlukla yavaş başlar ve zamanla şiddetlenir. Bu hastalık tek bir tümör odaklı değil, vücudun birçok bölgesinde birden fazla odakta yayılabildiği için “multipl” (çoklu) adını alır.

Plazma Hücreleri ve Görevleri

Plazma hücreleri, kemik iliğindeki B lenfositlerinin (bir tür beyaz kan hücresi) olgunlaşmasıyla oluşur. En temel görevleri, vücuda giren bakteri, virüs veya diğer yabancı maddelere karşı özgül (spesifik) antikorlar üretmektir.

Plazma Hücrelerinin Başlıca Görevleri:

Antikor üretimi: İmmünoglobulin (IgG, IgA, IgM gibi) denilen protein yapısındaki antikorları üreterek vücudu enfeksiyonlardan korurlar.
Bağışıklık belleği: Geçirilmiş enfeksiyonlara karşı uzun süreli bağışıklığın sağlanmasına yardımcı olurlar.
Hızlı yanıt: Aynı mikrop tekrar vücuda girdiğinde, daha hızlı ve güçlü bir bağışıklık yanıtı oluştururlar.

Sağlıklı plazma hücreleri bağışıklık sistemi için yaşamsal öneme sahiptir. Ancak multipl miyelomda bu hücreler kanserleştiğinde, bağışıklık sisteminin etkinliği ciddi şekilde bozulur.

Miyelom Hücreleri Nasıl Oluşur ve Yayılır?

Miyelom, plazma hücrelerinin genetik yapısında meydana gelen bir dizi mutasyon sonucu oluşur. Bu mutasyonlar, hücrelerin ölümsüzleşmesine ve sürekli çoğalmasına neden olur. Kanserleşmiş bu hücreler artık işlevsel antikorlar üretemez, bunun yerine anormal ve tek tip (monoklonal) antikorlar üretirler. Bu anormal proteinlere “M proteini” veya “paraprotein” adı verilir.

Miyelom Hücrelerinin Yayılma Süreci:

Kemik iliğinde kontrolsüz çoğalma: Miyelom hücreleri kemik iliğine yerleşir ve burada hızla çoğalır.
Sağlıklı hücrelerin baskılanması: Kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositlerin üretimi azalır. Bu durum anemi, enfeksiyon riski ve kanama eğilimi oluşturur.
Kemik hasarı: Miyelom hücreleri kemik dokusunu zayıflatan maddeler salgılar, bu da osteolitik lezyonlara ve kemik kırıklarına yol açar.
Organlara yayılım: Anormal M proteinleri kan dolaşımıyla böbreklere, kalbe ve diğer organlara ulaşarak işlevlerini bozabilir.

Multipl Miyelom ve Kemik İliği İlişkisi

Kemik iliği, tüm kan hücrelerinin üretildiği hayati bir dokudur. Multipl miyelomda hastalık tam da burada başladığı için, kemik iliği hem hastalığın merkezi hem de ilk zarar gören alandır.

Kemik İliğinde Meydana Gelen Değişiklikler:

Kırmızı kan hücresi azalması: Anemiye (kansızlık) neden olur. Hastada halsizlik, solukluk, nefes darlığı görülür.
Beyaz kan hücresi azalması: Enfeksiyonlara karşı direnç düşer.
Trombosit azalması: Kanama riski artar.
Miyelom hücrelerinin artışı: Normal hücrelerin yerini miyelom hücreleri alır.

Ayrıca kemik iliğindeki miyelom hücreleri kemiklerin yapısını bozar ve kemik erimesi, ağrı, omurga çökme kırıkları, yüksek kalsiyum seviyesi (hiperkalsemi) gibi ciddi sorunlara yol açabilir.

Multipl Miyelom Belirtileri

Multipl miyelom belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve hastalık erken evrelerde belirgin semptomlar göstermeyebilir. Ancak yaygın olarak görülen belirtiler arasında kemik ağrısı (özellikle sırt ve kaburgalarda), kolay kemik kırıkları, halsizlik ve yorgunluk, nedeni bilinmeyen kilo kaybı, sık enfeksiyon geçirme, bulantı, kabızlık, aşırı susama ve sık idrara çıkma yer alır. İlerleyen evrelerde anemi, böbrek sorunları (böbrek yetmezliği), kanda yüksek kalsiyum seviyesi (hiperkalsemi) ve sinir hasarı (uyuşma, karıncalanma) gibi daha ciddi belirtiler ortaya çıkabilir. Bu belirtilerden herhangi birinin uzun süredir devam etmesi durumunda bir doktora başvurmak önemlidir.

En Sık Görülen Belirtiler

Kemik Ağrısı (Özellikle sırt, kaburga ve kalça kemiklerinde)
Kemik Kırıkları (Hafif travmalarla bile oluşabilir)
Kansızlık (Anemi) - Halsizlik, yorgunluk, nefes darlığı
Sık Enfeksiyonlar (Bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı)
Böbrek Fonksiyon Bozukluğu (İdrarda köpüklenme, ödem, halsizlik)
Hiperkalsemi (Kanda kalsiyum yüksekliği - Susuzluk, kabızlık, bilinç bulanıklığı)

Daha Az Görülen Semptomlar

Nöropati (El ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma)
Kanama Eğilimi (Trombositopeniye bağlı)
Şişmiş lenf düğümleri
Kilo kaybı ve iştahsızlık
Plazma hücrelerinin organlarda birikmesine bağlı belirtiler (Karaciğer/dalak büyümesi)

Belirtilerin Şiddeti ve Zamanlaması

Erken evrelerde belirti vermeyebilir, tesadüfen kan testlerinde saptanabilir.
Hastalık ilerledikçe kemik ağrıları, böbrek yetmezliği ve enfeksiyonlar belirginleşir.
Belirtiler ani başlayabilir (örneğin hiperkalsemi krizi) veya yavaş yavaş gelişebilir.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

Aşağıdaki belirtilerden biri veya birkaçı varsa acilen doktora başvurulmalıdır:

Şiddetli ve geçmeyen kemik ağrısı (özellikle dinlenirken bile)
Sebepsiz kilo kaybı ve sürekli yorgunluk
Sık enfeksiyonlar (özellikle zatürre, idrar yolu enfeksiyonu)
Ani böbrek fonksiyon bozukluğu (idrar miktarında azalma, ödem)
Nörolojik belirtiler (kafa karışıklığı, aşırı susama, kas güçsüzlüğü)

Multipl Miyelom Nedenleri ve Risk Faktörleri

Multipl miyelomun kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik mutasyonlar ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu plazma hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkar. Başlıca risk faktörleri arasında ileri yaş (özellikle 60+), erkek cinsiyet, ailede multipl miyelom veya diğer kan kanseri öyküsü, obezite, radyasyona maruz kalma ve bazı kimyasallar (pestisitler, benzen gibi) yer alır. Ayrıca, MGUS (Monoklonal Gamopati) gibi öncül durumlar zamanla multipl miyeloma dönüşebilir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması ve kronik inflamasyon da riski artırabilen diğer faktörlerdir. Ancak, bu risk faktörlerine sahip olan her kişide hastalık gelişmeyeceği gibi, bazı hastalarda da hiçbir risk faktörü saptanmayabilir.

Kesin Nedeni Biliniyor Mu?

Multipl miyelom nedenlerikapsamlı araştırmaların konusudur. Multipl miyelomun kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak plazma hücrelerindeki genetik mutasyonların kontrolsüz çoğalmaya yol açtığı düşünülmektedir. Bu süreçte bağışıklık sistemi, kemik iliği ve hücre döngüsünü düzenleyen mekanizmalardaki bozukluklar rol oynar.

Genetik Yatkınlık ve Aile Öyküsü

Ailede multipl miyelom veya lösemi, lenfoma gibi hematolojik kanser öyküsü olanlarda risk artar.
Bazı genetik mutasyonlar (örneğin KRAS, NRAS, FAM46C) hastalıkla ilişkilendirilmiştir.
MGUS (Monoklonal Gamopati) gibi iyi huylu bir öncül durum, zamanla miyeloma dönüşebilir.

Yaş, Cinsiyet ve Irk Gibi Faktörler

En sık 60 yaş üstü bireylerde görülür (tanı konan hastaların çoğu 65+ yaştadır).
Erkeklerde, kadınlara göre biraz daha yüksek risk vardır.
Afrikalı-Amerikalılarda, beyazlara kıyasla 2 kat daha fazla görülür.

Çevresel Etkenler ve Kimyasal Maruziyet

Radyasyon (atom bombası veya yüksek doz tıbbi radyasyona maruz kalanlarda risk artar).
Pestisitler, benzen, ağır metaller gibi endüstriyel kimyasallar.
Obezite (kronik inflamasyon ve hormonal değişiklikler yoluyla riski artırabilir).

Diğer İlişkili Sağlık Durumları

Bağışıklık sistemini zayıflatan durumlar (HIV, uzun süreli immünsupresif ilaç kullanımı).
Kronik enfeksiyonlar ve otoimmün hastalıklar (plazma hücrelerinin sürekli uyarılması).
Smoldering Multipl Miyelom (SMM) gibi asemptomatik öncül evreler.

Multipl Miyelom Tanısı Nasıl Konur?

Multipl miyelom tanısı, hastanın belirtileri (örneğin kemik ağrısı, halsizlik, sık enfeksiyonlar) dikkate alınarak yapılan kan ve idrar testleri, kemik iliği biyopsisi ve görüntüleme yöntemleriyle konur. Kan testlerinde genellikle anormal düzeyde M proteini, kalsiyum yüksekliği, düşük hemoglobin ve böbrek fonksiyon bozuklukları saptanır. İdrarda ise Bence Jones proteinleri aranır. Kesin tanı için kemik iliği aspirasyonu yapılarak miyelom hücrelerinin oranı değerlendirilir. Ayrıca, kemiklerdeki hasarı görmek için röntgen, MR veya PET-CT gibi görüntüleme yöntemlerinden yararlanılır. Bu bulgular bir araya getirilerek multipl miyelom tanısı doğrulanır.

Fizik Muayene ve Hasta Öyküsü

Multipl miyelom tanısı sürecinde fizik muayene ve detaylı bir hasta öyküsü alınması ilk ve önemli adımlardandır. Doktor, hastanın genel sağlık durumunu değerlendirir, kemik ağrısı, yorgunluk, kilo kaybı, enfeksiyon öyküsü gibi multipl miyelomla ilişkili olabilecek belirtileri sorgular. Fizik muayene sırasında kemiklerde hassasiyet olup olmadığı kontrol edilebilir ve anemiye işaret edebilecek solukluk gibi fiziksel bulgular değerlendirilir. Hasta öyküsü, semptomların başlangıcı, süresi ve şiddeti gibi bilgileri içerir ve diğer olası hastalıkların ayırt edilmesine yardımcı olur.

Kan ve İdrar Testleri

Multipl miyelom tanısında ve hastalığın takibinde kan ve idrar testleri önemli bir yer tutar. Bu testler, anormal protein seviyelerini (M proteini), kan hücre sayımlarını (anemi, trombosit düşüklüğü), böbrek fonksiyonlarını (kreatinin, BUN), kalsiyum seviyelerini ve diğer elektrolit dengesizliklerini değerlendirmeye yardımcı olur. İdrar testleri ise idrarda M proteininin (Bence Jones proteini) varlığını saptamak için kullanılır. Bu testler, hastalığın yaygınlığını ve organ fonksiyonları üzerindeki etkilerini anlamak için kritik bilgiler sağlar.

Kemik İliği Aspirasyonu ve Biyopsisi

Multipl miyelom tanısının kesinleştirilmesi için genellikle kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi gereklidir. Bu prosedürde, genellikle kalça kemiğinden bir iğne yardımıyla sıvı (aspirasyon) ve doku örneği (biyopsi) alınır. Alınan örnekler laboratuvarda incelenerek plazma hücrelerinin sayısı ve özellikleri değerlendirilir. Multipl miyelomda, kemik iliğinde anormal sayıda monoklonal plazma hücresi (%10 veya üzeri) bulunur. Bu inceleme, tanı koymanın yanı sıra hastalığın tipini ve yaygınlığını belirlemede de önemli rol oynar.

Görüntüleme Yöntemleri

Multipl miyelomun kemikler üzerindeki etkilerini değerlendirmek ve olası kemik hasarlarını (osteolitik lezyonlar, kırıklar) saptamak için çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılır. Bunlar arasında röntgen, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve pozitron emisyon tomografisi (PET) sayılabilir. MRG ve PET, özellikle kemik iliği tutulumunu ve hastalığın yaygınlığını daha detaylı bir şekilde göstermede ve tedaviye yanıtı değerlendirmede faydalı olabilir.

Genetik Testler

Multipl miyelom hücrelerindeki genetik değişiklikleri (kromozom anomalileri ve gen mutasyonları) belirlemek için genetik testler yapılır. Bu testler, floresan in situ hibridizasyon (FISH) ve sitogenetik analiz gibi yöntemleri içerir. Genetik anormallikler, hastalığın risk düzeyini (standart risk, yüksek risk) belirlemede ve tedavi seçiminde önemli bilgiler sağlayabilir. Bazı genetik değişiklikler, hastalığın seyrini ve tedaviye yanıtını etkileyebilir.

Multipl miyelom teşhisi, kemik iliğinde anormal plazma hücrelerinin artışı, M proteini varlığı ve kemik lezyonları gibi bulguların laboratuvar ve görüntüleme yöntemleriyle saptanmasıyla konur.

Multipl Miyelom Evrelemesi

Multipl miyelom evrelemesi, hastalığın yaygınlığını ve şiddetini belirlemek için kullanılan bir sistemdir ve genellikle Uluslararası Evreleme Sistemi (ISS) ve revize edilmiş ISS (R-ISS) temel alınarak yapılır. ISS, serum beta-2-mikroglobulin ve serum albümin seviyelerini kullanarak üç evre belirlerken, R-ISS bu faktörlere ek olarak serum laktat dehidrojenaz (LDH) ve yüksek riskli sitogenetik anormallikleri de dahil ederek daha detaylı bir evreleme sunar. Bu evreleme sistemleri, hastalığın prognozunu tahmin etmede ve uygun tedavi stratejilerini belirlemede kritik öneme sahiptir. Daha düşük evreler genellikle daha iyi bir prognozu işaret ederken, daha yüksek evreler daha agresif bir hastalığı ve potansiyel olarak daha kötü bir prognozu gösterebilir.

Evrelemenin Önemi ve Amacı

Multipl miyelomda evreleme, hastalığın ne kadar ilerlediğini, vücudu ne ölçüde etkilediğini ve prognozun (hastalığın seyri ve yaşam beklentisi) nasıl olacağını belirlemek açısından çok önemlidir. Evreleme sayesinde hastalar daha doğru tedavi planlaması, takip stratejisi ve yaşam süresi tahmini açısından gruplandırılabilir. Ayrıca klinik araştırmalarda ve tedavi sonuçlarının değerlendirilmesinde de standart bir referans oluşturur.

Uluslararası Evreleme Sistemi (ISS) ve Revize ISS (R-ISS)

Uluslararası Evreleme Sistemi (ISS), multipl miyelomun yaygın olarak kullanılan evreleme sistemidir. 2005 yılında geliştirilmiştir ve esas olarak iki kan testi değerine dayanır:

Serum beta-2 mikroglobulin düzeyi
Serum albümin düzeyi

Ancak zamanla, bu ölçütlerin yetersiz kaldığı durumlar gözlemlenince Revize ISS (R-ISS) geliştirilmiştir. R-ISS, ISS’ye ek olarak şunları da dikkate alır:

Laktat dehidrogenaz (LDH) düzeyi
Yüksek riskli genetik anormallikler (örneğin: del(17p), t(4;14), t(14;16) gibi sitogenetik değişiklikler)

Bu yeni sistem sayesinde hastalığın biyolojik davranışı daha hassas bir şekilde değerlendirilebilir.

Evre 1, Evre 2 ve Evre 3 Miyelom Özellikleri

Evre 1:

Serum beta-2 mikroglobulin < 3.5 mg/L
Serum albümin ≥ 3.5 g/dL
LDH normal düzeyde
Sitogenetik risk düşük
Genellikle hastalığın erken evresi olup, prognoz daha iyidir ve yaşam süresi daha uzundur.

Evre 2:

Evre 1 ve 3 kriterlerine uymayan hastalar bu gruba girer.
Orta düzeyde risk taşır. Tedaviye yanıt genellikle ortalama düzeydedir.

Evre 3:

Serum beta-2 mikroglobulin ≥ 5.5 mg/L
LDH yüksek
Yüksek riskli sitogenetik değişiklikler mevcut
Hastalık daha agresif seyredebilir. Tedaviye rağmen nüks riski yüksektir, bu nedenle daha yoğun takip gerekir.

Multipl Miyelomun Yol Açabileceği Komplikasyonlar

Multipl miyelom, sadece kemik iliğini değil, vücudun birçok sistemini etkileyebilir. Bu nedenle bazı ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

1. Kemik Zayıflığı ve Kırıklar

Miyelom hücreleri kemik yapımını bozan, yıkımı artıran maddeler salgılar.
En sık görülen şikayet kemik ağrısıdır, özellikle omurga, kaburga ve kalça kemiklerinde.
Kemiklerde delikler (litik lezyonlar) oluşabilir.
Patolojik kırıklar (hafif travmayla oluşan kırıklar) sık görülür.

2. Hiperkalsemi (Yüksek Kalsiyum Seviyesi)

Kemik yıkımı nedeniyle kana fazla miktarda kalsiyum salınır.
Belirtileri: Bulantı, kusma, kabızlık, idrarda artış, bilinç bulanıklığı, kas güçsüzlüğü.
Acil müdahale gerektirebilir.

3. Anemi ve Diğer Kan Hücresi Eksiklikleri

Kemik iliği miyelom hücreleriyle dolduğu için normal kan hücrelerinin üretimi azalır. Bu da:

Anemiye (kansızlık) - halsizlik, çarpıntı
Lökopeniye - enfeksiyonlara yatkınlık
Trombositopeniye - kanama eğilimi yol açabilir.

4. Böbrek Yetmezliği

M proteini ve hafif zincirler böbreklerde birikerek zarar verebilir.
Hiperkalsemi ve dehidratasyon da böbrekleri olumsuz etkiler.
İleri evre hastalarda diyaliz ihtiyacı doğabilir.

5. Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması

Normal antikor üretimi baskılanır.
Hasta enfeksiyonlara karşı savunmasız hale gelir.
Özellikle zatürre, idrar yolu enfeksiyonları ve viral enfeksiyonlar sık görülür.

6. Sinir Sistemi Komplikasyonları

Omurilikte tümör baskısı sonucu sinir sıkışmaları, felçler gelişebilir.
Bazı ilaçlar (örneğin bortezomib) sinir hasarına (nöropati) neden olabilir.
Karıncalanma, uyuşma, kas güçsüzlüğü görülebilir.

7. Artmış Pıhtılaşma Riski

Bazı miyelom ilaçları (örneğin lenalidomid) pıhtı riskini artırabilir.
Derin ven trombozu (DVT) ve akciğer embolisi gibi ciddi tablolar gelişebilir.

Multipl Miyelom Tedavi Yöntemleri

Multipl miyelom tedavisinde güncel yaklaşımlar; proteazom inhibitörleri (bortezomib, karfilzomib), immünomodülatör ilaçlar (lenalidomid, pomalidomid), monoklonal antikorlar (daratumumab, isatuximab) gibi hedefe yönelik tedavileri, yüksek doz kemoterapi sonrası otolog kök hücre naklini, kortikosteroidleri (deksametazon, prednizon), kemik lezyonlarını önlemek için bifosfonatları (zoledronik asit) ve son dönemde umut vaat eden CAR-T hücre tedavisi ile BCMA hedefli tedavileri (belantamab mafodotin) içermektedir. Tedavi seçimi hastanın yaşı, genel sağlık durumu, hastalık evresi ve moleküler risk faktörlerine göre kişiselleştirilerek belirlenmekte olup, yeni geliştirilen ajanlarla tedavi başarısı giderek artmaktadır.

Tedavi Planlamasını Etkileyen Faktörler

Multipl miyelom tedavisi, kişiye özel olarak planlanır. Hekimler aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurarak en uygun tedavi kombinasyonunu belirler:

Hastanın yaşı ve genel sağlık durumu
Hastalığın evresi (ISS / R-ISS evresi)
Böbrek fonksiyonları
Kemik tutulumu varlığı
Genetik ve sitogenetik risk faktörleri
Önceki tedavilere yanıt durumu (nüks eden ya da dirençli miyelom)
Kök hücre nakline uygunluk
Hastanın tercihleri ve yaşam kalitesi beklentisi

Hedefe Yönelik İlaç Tedavileri

Bu tedaviler, miyelom hücrelerine özgü hedeflere odaklanır ve bağışıklık sistemini de harekete geçirir. Genellikle yan etkileri klasik kemoterapiye göre daha azdır.

İmmünmodülatör ilaçlar (IMiD’ler): Lenalidomid, pomalidomid gibi ilaçlar bağışıklık sistemini destekleyerek miyelom hücrelerini baskılar.
Proteazom inhibitörleri: Bortezomib, carfilzomib gibi ilaçlar hücre içi protein dengesini bozarak miyelom hücrelerini yok eder.
Monoklonal antikorlar: Daratumumab, elotuzumab gibi ilaçlar miyelom hücrelerine bağlanarak bağışıklık sistemi tarafından yok edilmelerini sağlar.
Yeni nesil hedefe yönelik ajanlar: Belantamab mafodotin gibi ilaçlar direkt miyelom hücrelerine yöneliktir.

Kemoterapi

Kemoterapi, hızlı çoğalan hücreleri hedef alır. Multipl miyelomda genellikle diğer ilaçlarla kombine şekilde uygulanır. Amaç miyelom hücrelerini azaltmak, remisyonda tutmak ve kök hücre nakline hazırlık sağlamaktır.

Kullanılan ilaçlar arasında melphalan, cyclophosphamide, doksorubisin gibi klasik ajanlar bulunur.
Yan etkileri: Halsizlik, bulantı, bağışıklık düşüklüğü, saç dökülmesi gibi klasik kemoterapi etkileri görülebilir.

Kök Hücre Nakli (Otolog ve Allojenik)

Otolog Nakil:

Hastanın kendi kök hücreleri toplanır, yüksek doz kemoterapi verilir, sonra kök hücreler tekrar hastaya verilir.
En yaygın kullanılan yöntemdir. Uzun süreli remisyon sağlayabilir.

Allojenik Nakil:

Uyumlu bir donörden alınan kök hücreler hastaya verilir.
Daha yüksek risk taşır ama potansiyel kür (tam iyileşme) şansı olabilir.
Genellikle genç ve uygun hastalarda, dirençli olgularda düşünülür.

Radyoterapi (Işın Tedavisi)

Lokal kemik ağrıları, omurga çökme kırıkları, omurilik baskısı gibi durumlarda uygulanır.
Amaç, tümör kitlesini küçültmek ve ağrıyı azaltmaktır.
Sistemik etki değil, bölgesel (lokal) etki sağlar.

Destekleyici Tedaviler

Tedavi sürecinde hastanın yaşam kalitesini korumak ve komplikasyonları önlemek için destekleyici tedaviler çok önemlidir:

Kemik koruyucu ilaçlar: Bifosfonatlar (zoledronik asit) kemik erimesini önler.
Ağrı kontrolü: İlaçlar, fizik tedavi veya lokal girişimlerle sağlanabilir.
Kan transfüzyonları: Anemi veya trombosit düşüklüğünde uygulanır.
Enfeksiyon önlemleri: Aşılar, antiviral/antibiyotik destekleri verilebilir.
Böbrek koruyucu tedaviler: Yeterli sıvı alımı ve toksik ilaçlardan kaçınma önemlidir.

Yeni ve Gelişmekte Olan Tedaviler

Multipl miyelom tedavisinde bilim hızla ilerlemektedir. Yeni nesil tedavi seçenekleri, özellikle dirençli ve nüks eden hastalıklar için umut vericidir:

CAR-T hücre tedavisi: Hastanın kendi bağışıklık hücreleri genetik olarak programlanarak miyelom hücrelerini hedef alacak şekilde yeniden verilir.
Bispesifik antikorlar: Aynı anda hem T hücresine hem miyelom hücresine bağlanarak bağışıklık sisteminin tümöre saldırmasını sağlar.
Yeni jenerasyon proteazom inhibitörleri ve IMiD’ler: Daha az yan etki ve daha güçlü etki için geliştirilmiştir.
Aşı çalışmaları ve gen terapileri de devam etmektedir.

Multipl Miyelom Türleri ve İlişkili Durumlar

Multipl miyelom, temelde plazma hücrelerinin kötü huylu çoğalmasıyla oluşan bir kanser türüdür, ancak klinik seyri ve laboratuvar bulgularına göre farklı alt türleri mevcuttur. En yaygın tipi IgG miyelomu olup, onu IgA ve daha nadir olarak görülen IgD, IgE ve IgM miyelomları izler. Bazı hastalarda sadece hafif zincir üretimi görülür ki bu duruma hafif zincir miyelomu (light chain myeloma) denir. Ayrıca, klinik belirti vermeyen ama laboratuvar testlerinde anormal protein varlığıyla saptanan Monoklonal Gammopati (MGUS) ve Smoldering (uyuklayan) Miyelom, multipl miyeloma dönüşme riski taşıyan öncül durumlardır. Bunun yanında, plazmasitom adı verilen tek bir bölgede sınırlı plazma hücre tümörleri de miyelomla ilişkili özel klinik tablolardandır. Plazma hücreli miyelom, kemik iliğinde anormal plazma hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasıyla oluşan bir tür kan kanseridir. Bu türler ve ilişkili durumlar, tedaviye yaklaşım ve hastalığın takibi açısından önem taşır.

Asemptomatik Miyelom

Asemptomatik miyelom, diğer adıyla Smoldering (uyuklayan) multipl miyelom, hastada henüz belirgin şikâyetlerin veya organ hasarının oluşmadığı, ancak kan veya kemik iliği testlerinde miyelom hücrelerinin saptandığı bir durumdur. Bu evrede hastalık genellikle tesadüfen fark edilir ve hastalar herhangi bir semptom göstermez. Bu formda:

Kemik iliğinde %10–60 oranında plazma hücresi bulunabilir.
M proteini düzeyi belirli bir eşiğin üzerindedir.
Ancak henüz CRAB bulguları (kalsiyum yüksekliği, böbrek yetmezliği, anemi, kemik lezyonları) yoktur.

Bu hastalar düzenli takip altına alınır, çünkü %10–20’si her yıl aktif multipl miyeloma dönüşebilir. Aktif tedavi gerekmez, ancak yakın izlem şarttır.

Soliter Plazmasitom

Soliter plazmasitom, miyelomun lokalize (tek odaklı) bir formudur ve çoğunlukla tek bir kemik yapıda veya yumuşak dokuda (extramedüller plazmasitom) ortaya çıkar. Bu durum:

Vücutta yalnızca bir bölgede plazma hücre tümörü bulunmasıyla karakterizedir.
Kemik iliğinde yaygın plazma hücresi artışı görülmez.
M proteini düzeyi ya hiç yoktur ya da çok düşüktür.
Hastalar genellikle lokalize kemik ağrısıyla başvurur.

Tedavisi genellikle radyoterapi ile yapılır ve bazı olgularda tamamen iyileşme sağlanabilir. Ancak bu hastaların bir kısmında zamanla multipl miyeloma dönüş görülebilir, bu yüzden düzenli izlem gerekir.

MGUS (Monoklonal Gammopati of Undetermined Significance)

MGUS, multipl miyelomun en erken ve en sık rastlanan öncül formudur. Bu durumda:

Kandaki M proteini düzeyi düşük (<3 g/dL),
Kemik iliğindeki plazma hücresi oranı %10’un altındadır,
CRAB bulgusu veya organ hasarı yoktur.

MGUS'lu bireylerin çoğu hiçbir zaman aktif miyelom geliştirmez, ancak yıllık ortalama %1 oranında miyeloma veya başka bir plazma hücre hastalığına dönüşme riski vardır. Bu nedenle bu bireyler düzenli aralıklarla takip edilir, ama aktif tedavi uygulanmaz.

Multipl Miyelom Prognozu ve Yaşam Süresi

Multipl miyelom prognozu, hastanın yaşı, genel sağlık durumu, hastalığın evresi, genetik risk faktörleri ve tedaviye yanıtı gibi birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. Son yıllarda geliştirilen yeni tedavi yöntemleri sayesinde multipl miyelom hastalarının yaşam süresi önemli ölçüde uzamıştır. Ancak, multipl miyelom hala tam olarak tedavi edilebilen bir kanser türü değildir ve genellikle kronik bir hastalık olarak yönetilir. Uluslararası Evreleme Sistemi (ISS) ve revize edilmiş ISS (R-ISS) gibi evreleme sistemleri, hastalığın yaygınlığını ve risk düzeyini belirleyerek prognozu tahmin etmede yardımcı olur.

Düşük riskli ve erken evre hastalığı olan bireylerin yaşam süresi genellikle daha uzunken, yüksek riskli genetik özelliklere veya ileri evre hastalığa sahip olanların prognozu daha kötü olabilir. Ortalama yaşam süresi yıllar içinde önemli ölçüde artmış olsa da, bireysel sonuçlar büyük farklılıklar gösterebilir. Tedavideki sürekli ilerlemeler ve kişiye özel yaklaşımlar sayesinde, multipl miyelom hastalarının yaşam kalitesini artırmak ve yaşam sürelerini uzatmak mümkün olmaktadır.

Prognozu Etkileyen Faktörler

Multipl miyelomun prognozunu etkileyen çok sayıda faktör bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:

Hastalığın Evresi: Tanı anındaki hastalığın evresi (ISS ve R-ISS evrelemesi) en önemli prognostik faktörlerden biridir. Daha erken evreler genellikle daha iyi bir prognozla ilişkilidir.
Genetik Anormallikler (Sitogenetik Risk): Miyelom hücrelerindeki belirli kromozom anomalileri ve gen mutasyonları prognozu önemli ölçüde etkileyebilir. Yüksek riskli sitogenetik anormalliklere sahip hastaların prognozu genellikle daha düşüktür.
Tedaviye Yanıt: İlk tedaviye verilen yanıt, uzun dönem prognozu belirlemede kritik öneme sahiptir. İyi bir yanıt veren hastaların yaşam süresi genellikle daha uzundur.
Yaş ve Genel Sağlık Durumu: Tanı anındaki hastanın yaşı ve eşlik eden diğer sağlık sorunları (komorbiditeler) tedavi toleransını ve genel sağkalımı etkileyebilir. Genç ve sağlıklı hastalar genellikle tedaviye daha iyi yanıt verirler.
Böbrek Fonksiyonu: Tanı anında böbrek yetmezliği olan hastaların prognozu genellikle daha kötüdür.
Serum Beta-2-Mikroglobulin ve Albümin Seviyeleri: Bunlar ISS evrelemesinde kullanılan önemli prognostik belirteçlerdir. Yüksek beta-2-mikroglobulin ve düşük albümin seviyeleri genellikle daha kötü bir prognozu işaret eder.
Serum Laktat Dehidrojenaz (LDH) Seviyesi: R-ISS evrelemesinde kullanılan bu belirteçteki yükseklik de kötü prognozla ilişkilidir.
Performans Durumu: Hastanın günlük yaşam aktivitelerini ne kadar iyi sürdürebildiği (ECOG performans skoru gibi) prognozu etkileyen bir faktördür.

Yaşam Süresi Beklentileri ve İstatistikler

Multipl miyelomda yaşam süresi beklentileri, yukarıda belirtilen faktörlerin birleşimiyle şekillenir ve hastadan hastaya önemli ölçüde farklılık gösterir. Geçmişte multipl miyelomun ortalama yaşam süresi oldukça sınırlıyken, son yıllarda geliştirilen yeni tedavi modaliteleri (proteazom inhibitörleri, immünomodülatör ilaçlar, monoklonal antikorlar, CAR T-hücre tedavisi gibi) sayesinde bu süre önemli ölçüde uzamıştır.

Güncel istatistikler, multipl miyelom hastalarının ortalama beş yıllık sağkalım oranlarının önemli ölçüde arttığını göstermektedir. Ancak, bu istatistiklerin genel bir ortalama olduğu ve bireysel prognozun yukarıda bahsedilen faktörlere bağlı olarak değiştiği unutulmamalıdır. Örneğin, düşük riskli hastalığı olan ve tedaviye iyi yanıt veren bazı hastalar on yıl veya daha uzun süre yaşayabilirken, yüksek riskli hastalığı olan ve tedaviye dirençli olan hastaların yaşam süresi daha kısa olabilir. Multipl miyelom yaşam süresi beklentileri sürekli olarak değişmekte ve yeni tedavi yaklaşımlarıyla birlikte iyileşmeye devam etmektedir.

Tedavi Sonrası Takip Süreci

Multipl miyelom tedavisi tamamlandıktan sonra, hastalığın nüksünü erken tespit etmek, tedaviye bağlı olası yan etkileri yönetmek ve hastanın genel sağlığını izlemek için düzenli bir takip süreci hayati önem taşır. Takip süreci genellikle şunları içerir:

Düzenli Doktor Kontrolleri: Hematolog veya onkolog tarafından belirlenen aralıklarla yapılan klinik değerlendirmeler. Bu kontrollerde hastanın multipl miyelom semptomları, fizik muayenesi ve genel sağlık durumu değerlendirilir.
Laboratuvar Testleri: Kan ve idrar testleri düzenli olarak tekrarlanarak M proteini seviyeleri, kan hücre sayımları, böbrek fonksiyonları ve kalsiyum seviyeleri gibi parametreler izlenir. Bu testler, hastalığın nüksünü erken saptamada önemli rol oynar.
Görüntüleme Yöntemleri: Gerekli durumlarda (örneğin, yeni kemik ağrıları ortaya çıktığında veya nüks şüphesi olduğunda) röntgen, BT, MRG veya PET gibi görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.
Kemik İliği Aspirasyonu ve Biyopsisi: Hastalığın nüksünden şüphelenildiğinde veya tedaviye yanıtı değerlendirmek amacıyla tekrarlanabilir.
Yan Etki Yönetimi ve Destekleyici Bakım: Tedaviye bağlı uzun dönemli yan etkiler izlenir ve uygun şekilde yönetilir. Hastaya psikolojik ve sosyal destek sağlanması da takip sürecinin önemli bir parçasıdır.

Takip sıklığı ve yapılacak testler, hastanın risk düzeyine, tedaviye yanıtına ve genel sağlık durumuna göreIndividualized olarak belirlenir. Amaç, olası bir nüksü en erken aşamada tespit ederek tedaviye zamanında başlanmasını sağlamak ve hastanın yaşam kalitesini en üst düzeyde tutmaktır.

Hastaların Yaşam Kalitesini Artırmaya Yönelik Öneriler

1. Egzersiz Önerileri

Hafif ama düzenli fiziksel aktivite, miyelom hastalarının hem fiziksel hem de ruhsal olarak daha iyi hissetmesine yardımcı olabilir.

Amaç: Kas gücünü ve dayanıklılığı artırmak, kemik sağlığını korumak, yorgunlukla baş etmek.

Uygulanabilir Egzersizler:

Yürüyüş: Günde 15-30 dakika tempolu yürüyüş (kişisel duruma göre ayarlanmalı).
Esneme ve nefes egzersizleri: Kasları rahatlatmak, stresi azaltmak için ideal.
Su egzersizleri (aqua terapi): Eklem ve kemik yükünü azaltarak güvenli hareket sağlar.
Düşük yoğunluklu direnç egzersizleri: Kemik kaybı ve kas zayıflamasına karşı kullanılabilir, ancak bir fizyoterapist eşliğinde yapılmalı.

2. Psikolojik Destek

Miyelom tanısı ve tedavi süreci duygusal olarak zorlayıcı olabilir.

Öneriler:

Psikolojik danışmanlık veya psikoterapi: Anksiyete, depresyon, korku gibi duygularla baş etmeye yardımcı olur.
Destek grupları: Benzer deneyimleri paylaşan bireylerle etkileşim moral ve umut sağlar.
Mindfulness ve meditasyon: Stresin azalmasına ve ruhsal rahatlamaya katkı sağlar.
Hobiler ve sosyal aktiviteler: Kişisel ilgi alanlarını sürdürmek ruhsal dengeyi destekler.

3. Beslenme Tavsiyeleri

Miyelom hastalarının bağışıklığını ve genel sağlık durumunu destekleyecek şekilde beslenmesi önemlidir.

Genel Tavsiyeler:

Protein yönünden zengin ama dengeli beslenme: Kas kaybını önler, iyileşmeyi destekler (örneğin; balık, baklagiller, yumurta).
Antioksidan açısından zengin gıdalar: Renkli sebzeler ve meyveler bağışıklık sistemini destekler.
Bol sıvı tüketimi: Özellikle kemoterapi sonrası vücudu toksinlerden arındırmak için önemlidir.
Kalsiyum ve D vitamini takviyesi: Kemik sağlığı için, ama doktor önerisiyle alınmalı.
Alkol ve işlenmiş gıdalardan kaçınma: Bağışıklık sistemini baskılayabileceği için sınırlanmalı.

4. Günlük Yaşam ve Uyku Düzeni

Düzenli uyku: Her gece 7-8 saat uyku bağışıklık sistemi için faydalıdır.
Enerji yönetimi: Günlük işleri küçük parçalara bölmek, gün içinde kısa dinlenmeler planlamak.
Ağrı yönetimi: Doktorun önerdiği ağrı kesici ve fiziksel destek uygulamaları (örneğin sıcak/soğuk kompres).

Sıkça Sorulan Sorular

Multipl Miyelom Tamamen İyileşir mi?

Multipl miyelom genellikle kronik bir hastalık olarak kabul edilir. Günümüzdeki tedavilerle hastalık büyük oranda kontrol altına alınabilmekte ve uzun süreli remisyonlar sağlanabilmektedir. Ancak şu an için kesin tedavisi bulunmamaktadır. Yeni geliştirilen tedavi yöntemleriyle (CAR-T hücre tedavisi, hedefe yönelik ilaçlar) bazı hastalarda çok uzun süreli remisyonlar elde edilebilmektedir. Hastalığın seyri kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilir.

Multipl Miyelom Kalıtsal mıdır?

Multipl miyelom doğrudan kalıtsal bir hastalık değildir. Ancak ailesel yatkınlık söz konusu olabilir. Birinci derece akrabalarında multipl miyelom olan kişilerde hastalık riski hafif artış gösterebilir. Bu artış genellikle 2-3 kat civarındadır. Genetik faktörlerin yanı sıra çevresel faktörler de hastalığın gelişiminde rol oynar.

Multipl Miyelom Tedavisinin Yan Etkileri Nelerdir?

Tedavinin yan etkileri kullanılan yöntem ve ilaçlara göre değişiklik gösterir. Kemoterapiye bağlı yorgunluk, bulantı, saç dökülmesi görülebilir. İmmünomodülatör ilaçlar kan pıhtılaşma riskini artırabilir. Proteazom inhibitörleri sinir hasarına (nöropati) yol açabilir. Kortikosteroidler kan şekeri yükselmesine ve kemik erimesine neden olabilir. Kök hücre nakli sonrası enfeksiyon riski artar. Ancak bu yan etkilerin çoğu ilaçlarla kontrol altına alınabilir.

Multipl Miyelom Hastaları Nasıl Beslenmeli?

Dengeli ve protein açısından zengin bir beslenme programı önerilir. Kemik sağlığı için kalsiyum ve D vitamini alımı önemlidir. Böbrek fonksiyonları bozulmuş hastalarda protein ve potasyum alımına dikkat edilmelidir. İşlenmiş gıdalardan ve aşırı tuz tüketiminden kaçınılmalıdır. Tedavi sırasında bağışıklık sistemini güçlendirmek için probiyotik içeren besinler tüketilebilir. Yeterli sıvı alımı (günde 2-3 litre) böbrek sağlığı için kritik öneme sahiptir.

Kök Hücre Nakli Kimler İçin Uygundur?

Genellikle 65-70 yaş altı, genel sağlık durumu iyi olan hastalara uygulanır. Nakil kararı hastanın yaşına, ek hastalıklarına ve performans durumuna göre verilir. Otolog (kendi kök hücreleriyle) nakil en sık uygulanan yöntemdir. Allojenik (donörden) nakil ise özel durumlarda ve genç hastalarda düşünülebilir. Nakil öncesi hastanın enfeksiyon açısından taraması yapılır ve uygun hazırlık protokolleri uygulanır.

Multipl Miyelom Bulaşıcı mıdır?

Multipl miyelom kesinlikle bulaşıcı bir hastalık değildir. Mikrobik bir enfeksiyon sonucu ortaya çıkmaz. Kan yoluyla, cinsel yolla veya günlük temaslarla başka birine geçmesi mümkün değildir. Hastalık, kemik iliğindeki plazma hücrelerinin kontrolsüz çoğalması sonucu oluşan bir kanser türüdür ve kişiden kişiye bulaşma özelliği yoktur.

Miyelom ile Lenfoma Arasındaki Fark Nedir?

Miyelom ve lenfoma farklı kökenlere sahip kanser türleridir. Miyelom kemik iliğindeki plazma hücrelerinden kaynaklanırken, lenfoma lenfositlerden (lenf bezlerinde bulunan hücreler) köken alır. Miyelom genellikle kemik iliğini ve iskelet sistemini etkilerken, lenfoma daha çok lenf bezlerinde büyümeye neden olur. Miyelomda kemik ağrısı ve böbrek yetmezliği daha belirginken, lenfomada ateş, gece terlemesi ve lenf bezlerinde şişlik ön plandadır. Her iki hastalığın tedavi yaklaşımları da farklılık gösterir.

* Bu içeriğin geliştirilmesinde Liv Hospital Yayın Kurulu Katkı Sağlamıştır .
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .