Met (Metamfetamin) Nedir?
‘Met’ olarak da bilinen ‘metamfetamin’, vücutta bulunan dopamin, norepinefrin ve serotonin gibi sinir iletiminde etkili kimyasalların salınmasını sağlayan ve geri alımını engelleyen uyarıcı bir maddedir. Bazı hastalıklarda tedavi amaçlı da kullanılan metamfetamin etken maddesinin uyarıcı özelliği nedeniyle kötüye kullanımı yaygındır. Metamfetamin kullanımında enerji ve uyanıklık, kilo kaybı, sinirlilik, anksiyete, saldırganlık, panik, paranoya ve halüsinasyonlar gibi çeşitli belirtiler görülür.
Metamfetamin Nedir?
Metamfetamin, santral sinir sistemini uyaran ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tedavisi için kullanılan uyarıcı bir maddedir. Ancak günümüzdeki tedavi rehberlerinde metamfetaminin DEHB tedavisinde kullanılması desteklenmez. Yine de benzer etkinlik gösteren amfetamin-femetilfenidat gibi uyarıcı etken maddeler tedavide kullanılır. Uyarıcı diğer etken maddeler narkolepsi tedavisinde kullanılırken metamfetamin tercih edilmez. Amfetamin kullanımına bağlı oluşan en sık görülen yan etkileri arasında anoreksi, karın ağrısı, huzursuzluk, uykusuzluk hastalığı (insomnia), duygusal değişkenlik ve taşikardi (nabız artışı) bulunur.
Metamfetamin İçeriği Nelerdir?
Genellikle beyaz toz şeklinde olan metamfetamin toz şeklinde bir maddedir ve santral sinir sistemini uyarıcı özelliğe sahiptir. İlk olarak 1919 yılında Japonya'da üretilen metamfetaminin tedavi amaçlı kullanımı sınırlı olsa da bu madde çoğunlukla ABD ve Uzak Doğu'daki gizli laboratuvarlarda üretilir. Uluslararası kontrol altında olan bu madde amfetaminle yakından ilişkilidir. Kimyasal açıdan fenetilamin ailesinin bir üyesidir. Metamfetaminin kimyasal adı N-α-dimetilfenetilamin’dir. Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği’ne (IUPAC) göre maddenin tam kimyasal ismi N-α-dimetilbenzenetanamin’dir. Moleküler yapısında 10 karbon atomu, 15 hidrojen atomu ve 1 adet azot atomu içerir.
Metamfetamin Etkileri Nelerdir?
Güçlü bir uyarıcı madde olduğu için metamfetamin küçük dozlarda bile uyanıklığı ve fiziksel aktiviteyi artırır ve iştahı azaltır. Metamfetamin aynı zamanda çeşitli kalp ve damar sorunlarına neden olabilir. Kalp atış hızında artış, düzensiz kalp ritmi ve kan basıncında artış (hipertansiyon) dolaşım sistemi üzerindeki etkilerindendir. Vücut ısısının artması (hipertermi) ve kasılmalar aşırı doz kullanımında görülebilir ve hemen tedavi edilmez ise ölümle sonuçlanabilir. Dopamin seviyesini yükselterek öfori (yoğun mutluluk hali) etkisi olan metamfetamin beynin şartlanmasına neden olarak bağımlılık oluşturabilir.
Metamfetamin Belirtileri Nelerdir?
Metamfetamin, beyinde bulunan hücre reseptörlerine bağlanarak hücrelerde uyarı artışına sebep olur. Bu yüzden beynin haz merkezini harekete geçirerek dopamin salgısını arttırır. Bu olayla birlikte aşağıdaki klinik tablo ortaya çıkar.
- Yoğun enerji, coşku ve heyecan
- Cinsel istekte artış
- Halüsinasyon ve paronaya
- Özgüven ve cesaret artışı
- İştah azalması
- Ani duygu durum değişikliği
- Davranışlarda normalden fazla veya az tepki gösterme
- Kalp hızında artış
- Vücut ısısında ani artış
- Paronaya veya halüsinasyon görme
- Aşırı konuşma isteği
- Sosyalleşme durumu
Metamfetamin Vücuttan Kaç Günde Temizlenir?
Metamfetamin oldukça tehlikeli ve yüksek oranda bağımlılık yapıcı bir ilaçtır. Aşırı dozda kısa ve uzun dönemli birçok sağlık sorununa yol açabilen bu maddenin düşük dozları bile fiziksel bağımlılık ile sonuçlanabilir. Metamfetaminin uzun süren etkileri vardır ve vücuttan atılması 4 güne kadar ulaşabilir. Yarılanma ömrü, yani alınan miktarın vücutta metabolize edilerek kan dolaşımından atılması yaklaşık 10 saat sürer. Ancak özellikle kötüye kullanım sonrası yapılan ilaç testlerinde metamfetamin atıkları pozitif çıkabilir. 4 güne kadar idrarda pozitif test görülürken saç testi ile metamfetamin kullanımı 3 ay sonra bile tespit edilebilir.
Metamfetamin Zararları Nelerdir?
Aşırı bağımlılık yapıcı etkisi olan metamfetamin ciddi sağlık problemlerine neden olur. Özellikle maddenin kullanım sıklığının ve kullanım süresinin artması sağlık riskinin artmasına yol açar. Metamfetaminin uzun süreli etkileri arasında şu problemler bulunur:
- Ciddi diş hastalıkları
- Belirgin kilo kaybı
- Ciltte yaralar
- Uyku bozuklukları
- Hafıza kaybı gibi bilişsel eksiklikler
- Bağımlılık ve tolerans
Bunların dışında metamfetamin kullanımı çeşitli psikotik zararlara neden olabilir:
- Görsel ve işitsel halüsinasyonlar
- Delüzyonlar (deri altında böceklerin gezdiğine inanma gibi)
- Paranoya ve anksiyete
Enjeksiyon yöntemiyle metamfetamin kötüye kullanımı olan kişilerde hijyen kurallarına dikkat edilmemesi ve enjektör paylaşımı durumunda ise HIV ve hepatit C bulaşma riski artar.
Metamfetamin Yan Etkileri Nelerdir?
Metamfetamin, özellikle uzun süreli ve sık aralıklı kullanıldığında insan vücudunda yıkıcı etkilere yol açabilir. Oluşan etkilerden bazıları kullanımın kesilmesi veya azaltılması ile geri döndürülebilir olsa da birçok etkisi kalıcıdır. Kalp atım hızında ve kan basıncında artış, vücut ısısında artış, göz bebeklerinde büyüme, uyanıklıkta ve enerjide artış, iştah kaybı ve yorgunluk, görsel ya da işitsel halüsinasyonlar gibi yan etkileri vardır. Bunların dışında diğer yan etkileri ise şunlardır:
- Bulanık görme
- Göğüste rahatsızlık ya da ağrı
- Koyu renkli idrar
- Nefes almada zorluk
- Baş dönmesi
- Bayılma
- Baş ağrısı
- Kas krampları ve ağrı
- Kollarda, bacaklarda, ellerde ya da ayaklarda titreme
- Dil, ağız, yüz, kol ya da bacaklarda seğirme ya da istemsiz tekrarlayan hareketler
Bu yan etkilerin görülmesi durumunda hemen sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.
Metamfetamin Yoksunluğu Nedir?
Metamfetamin yoksunluğu, vücuda alınması kesildiğinde ortaya çıkar. Metamfetamin yoksulluğu kişiye zarar vermez fakat mutsuzluk, haz alamama, yorgunluk, saldırganlık ve bitkinlik gibi rahatsız edici semptomlar gösterir. Metamfetamin bırakınca ne olur? sorusuna cevap olarak; yoksunluk belirtileri görülür diyebiliriz. Yoksunluk belirtileri 2 hafta kadar görülür. 2 hafta içinde madde alınmadığı takdirde kişi de büyük oranda düzelme meydana gelir. 2 hafta sonra istek azalsa da tamamen bitmesi en az 5 haftayı bulur. Bu süreçler bağımlılık oranına göre değişkenlik gösterebilir.
Metamfetamin Tedavisi Nasıldır?
Üreticiler ilk olarak amfetaminden metamfetamin maddesini geliştirdiler ve bunu burun spreylerinde ve bronşiyal inhaler cihazlarda kullandılar. Günümüzde metamfetamin içeren ilaç tek yasal ilaç mevcuttur. Bu ilaç doktorlar tarafından bazı belirli koşullarda kilo kaybına yardımcı olması için veya dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) semptomlarında tedavi için reçete edilir. Aşırı aktif olan, çok uzun süre konsantre olamayan veya kolayca dikkati dağılan çocuklarda ve yetişkinlerde dikkati artırması ve huzursuzluğu azaltıcı etkisinin olması nedeniyle DEHB tedavisinde kullanılan bu ilaç hap şeklindedir ve sadece reçete ile alınabilir. Ancak bu ilaç Türkiye’de bulunmadığı için reçete edilemez.
Metamfetamin Zehirlenmesi
Maddenin kullanımına bağlı olarak metamfetamin krizi oluşabilir. Bu durumda beklenmeden acil yardım için sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır. Maddenin fazla kullanımında oluşan metamfetamin krizi belirtileri şunlardır:
- Agresiflik ve sinirlilik hali
- Konfüzyon
- Koyu renkli idrar
- Yatarken ya da otururken ani şekilde ayağa kalkıldığında baş dönmesi ve baygınlık
- Hızlı nefes alıp verme
- Kalp hızında artış, yavaşlama ya da ritimde düzensizlik
- Kas krampları, spazmı ya da ağrısı
- Bulantı, kusma, karında kramplar
- Nöbet geçirme
- Olmayan şeyleri görme, duyma ya da hissetme (halüsinasyonlar)
- Terleme, titreme
- Olağandışı yorgunluk ve halsizlik
Metamfetamin Bağımlılığı
Bağımlılık yapıcı etkisi oldukça yüksek olan metamfetaminin kullanımında oluşan bağımlılık belirtileri şunlardır:
- Maddeyi düzenli olarak kullanmak isteme
- Başka bir şey düşünememe ve madde kullanma dürtüsü
- Aynı etkiye ulaşmak için daha fazla madde kullanma ihtiyacı
- Planlanandan daha fazla veya daha uzun süre madde kullanma
- Maddeyi yanında bulundurma
- Maddi açıdan yeterlilik olmadığı durumlarda dahi madde için para harcama
- Maddeyi elde etmek için, kullanmak için ve etkilerinin geçmesi için çok zaman harcama
- Maddeyi elde etmek için hırsızlık ya da şiddet gibi riskli davranışlarda bulunma
- Madde etkisindeyken araç kullanma gibi riskli davranışlarda bulunma
- Risklerine rağmen maddeyi kullanma
- Maddeyi kullanmayı bırakmaya çalışırken başarısız olma
- Madde kullanımı durdurulduktan sonra metamfetamin yoksunluğu belirtileri oluşması
Taşıdığı sağlık riski açısından metamfetamin kullanımı kişinin kendisine zarar verebildiği gibi etrafındakilere de zarar vermesine yol açar. Bu nedenle madde kullanım belirtilerinin veya bağımlılık belirtilerinin ortaya çıkması durumunda mutlaka tıbbi yardım alınması gereklidir.
Metamfetamin Bağımlılığı Nasıl Önlenir?
Metamfetamin bağımlılığını önlemek için öncelikle bilinçli farkındalık yaratılmalıdır; bu, metamfetaminın zararlı etkileri hakkında bilgi edinmek ve riskleri anlamak anlamına gelir. Ayrıca stres, depresyon gibi risk faktörlerinden kaçınılmalı veya bu konularda profesyonel destek alınmalıdır. Sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları, düzenli egzersiz, dengeli beslenme ve yeterli uyku, bağımlılık riskini azaltmada önemli rol oynar. Destek ve iletişim ağlarıyla bağlantıda kalmak, aile, arkadaşlar ve profesyonel destek gruplarından destek almak, riskli davranışlardan kaçınmada etkili olabilir. Ayrıca riskli durumlardan uzak durmak ve erken belirtiler fark edildiğinde profesyonel yardım almak, bağımlılık riskini azaltmada ve erken müdahalede kritik öneme sahiptir.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
