Kısırlık (İnfertilite) Nedir?
İnfertilite yani kısırlık kısaca bebek sahibi olmak istenmesine rağmen gebelik elde edilememesi durumudur. Araştırmalar günümüzün en yaygın sağlık sorunlarından bir tanesi olan infertilitenin çiftlerin yaklaşık %13-15'ini etkilediğini göstermektedir. Kısırlık kadın veya erkek kaynaklı olabileceği gibi sebepsiz infertilite tanısı alan çiftlerin sayısı da azımsanmayacak kadar fazladır. Bilimsel çalışmalara göre infertilite vakalarının yaklaşık olarak %22-28’inin sebebi açıklanamamaktadır. Günümüzde yardımcı üreme tekniklerinde yaşanan gelişmelerle birlikte çiftlerin bebek sahibi olma şansı artmaktadır. “Kısırlık Nedir? Nasıl Anlaşılır?” diye merak edenler için konuya ilişkin detaylı bilgi yazının ilerleyen kısımlarında yer almaktadır.
Kısırlık (İnfertilite) Ne Anlama Gelir?
Üreme, insan neslinin devamını sağlayan süreçlerden bir tanesidir. Bununla birlikte bazı çiftler bebek sahibi olmayı istemelerine rağmen gebelik elde etmekte zorluk yaşayabilir ve infertilite tanısı alabilir. Dünya Sağlık Örgütü verileri incelendiğinde günümüzde 80 milyondan fazla insanın infertilite sorunu ile karşı karşıya olduğu görülebilir. İnfertilite ne demek sorusu çiftlerin uzmanlarasa yönelttiği başlıca sorulardan biridir. İnfertilite yani kısırlık 35 yaşını doldurmamış çiftlerde 1 yıl, 35 yaşın üzerindeki çiftlerde 6 ay boyunca düzenli ve korunmasız ilişkiye rağmen gebelik elde edilememesi durumudur.
İnfertilite ve Kısırlık İlişkisi: Temel Farklar
İnfertilite halk arasında kısırlık olarak da adlandırılır. Bununla birlikte günlük kullanımda infertilite ve kısırlık farklı çağrışımlar yapabilir. Tıp literatüründe infertilite bebek sahibi olmak istemesine rağmen çeşitli sebeplerle veya açıklanamayan bir şekilde gebelik elde edilememesi durumunu ifade eder. Kısırlık ise halk arasında sıklıkla erkekte veya kadında var olan bir üreme sistemi problemi nedeniyle bebek sahibi olamamak anlamında kullanılır.
Kısırlık (İnfertilite) Türleri
Kısırlık yani infertilite de kendi içerisinde primer ve sekonder (ikincil) infertilite olmak üzere farklı sınıflara ayrılır ve tedavi yöntemi planlanırken uzmanlar buna uygun bir tedavi süreci hazırlar. Uzmanlar infertilitenin sebebini araştırırken öncelikle hastalara daha öncesinde kadının canlı doğum, düşük veya ölü doğumla sonuçlanan bir gebelik yaşayıp yaşamadığı gibi sorular yöneltirler. Bu sorulara verilen yanıtlar infertilite tanısı konulmasına ve uygun tedavi planı hazırlanmasına yardımcı olabilir.
- Primer Kısırlık (İnfertilite): Yukarıda da belirtildiği gibi infertilitenin primer ve sekonder olmak üzere iki farklı şekli bulunur. Bu kapsamda “Primer infertilite nedir?” sorusu gündeme gelir. Bazı durumlarda kadınlar hayatlarının hiçbir döneminde gebelik elde edemez. Daha önce hiç gebelik yaşamamış olma durumu primer infertilite olarak adlandırılır. Bazı durumlarda ise önceden gebe kalmış bir kadında erkek veya kadın kaynaklı bir sebeple yeni gebelik elde edilemez. Bu durumda sekonder (ikincil) infertiliteden söz edilebilir.
- Sebepsiz Kısırlık (İnfertilite): İnfertilite; kadınlarda fallop tüplerinin tıkanıklığı, yumurta rezervi azlığı gibi sorunlar ve erkeklerde sperm sayısının azlığı, kalite ve morfoloji (şekil) sorunları gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Yapılan araştırmalar infertilite tanısı konulan çiftlerin yaklaşık %40’ında sorunun kadından, %40’ında erkekten ve %20’sinde her ikisinden birden kaynaklandığını göstermektedir. Bununla birlikte bazı durumlarda uzmanlar infertilitenin kesin nedenini tam olarak açıklayamaz. Tüm infertilite vakalarının yaklaşık %22-28’ini sebepsiz infertilite vakaları oluşturmaktadır. Açıklanamayan infertilite durumunda kısırlığa sebep olacak fizyolojik bir sorun saptanmadığı için uzmanlar öncelikle çiftlere yaşam tarzı değişikliği önerebilir. Bazı çalışmalar açıklanamayan infertilitesi bulunan çiftlerin yaklaşık %43’ünün herhangi bir tedaviye gerek olmadan bebek sahibi olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte çiftlerin yaşının ilerlemesine bağlı olarak sperm ve yumurta kalitesinde ve sayısında azalma meydana gelebileceği için sebepsiz infertilite tanısı alan çiftlerde aşılama, tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme tekniklerinden faydalanılabilir.
Kısırlık (İnfertilite) Nedenleri
İnfertilite modern çağın en önemli sorunlarından bir tanesidir. Modern toplumlarda evlilik yaşının artması hem kadınlarda hem de erkeklerde üreme fonksiyonlarının zayıflamasına neden olabilir. İlerleyen yaşla birlikte kadınlarda yumurta, erkeklerde sperm sayı ve kalitesinde azalma görülebilir. Buna ek olarak insanların gelir düzeyi başta beslenme alışkanlıkları olmak üzere yaşam tarzını etkileyebilir. Bunun neticesinde de üreme kabiliyetinde azalma meydana gelebilir. İnfertilite kadından, erkekten veya çiftlerin her ikisinden birden kaynaklanabilir. Bu nedenle infertilite nedenleri araştırılırken uzmanlar çiftleri ayrı ayrı değerlendirir.
Kadınlarda Kısırlık (İnfertilite) Nedenleri
Gebeliğin elde edilmesi için üreme sisteminin fonksiyonunu eksiksiz yerine getirmesi gerekir. Üreme sürecinde over yani yumurtalıklardan düzenli aralıklarla
kadın üreme hücresi olan yumurta bırakılır. Yumurtalıklardan salınan bu yumurta fallop tüpleri tarafından yakalanır. Bu süreçte korunmasız cinsel ilişki olursa sperm fallop tüplerinden geçerek yumurtaya ulaşmak üzere hareket eder. Sperm ile yumurta birleşir ve döllenme oluşursa döllenen yumurta rahime (uterus) doğru ilerleyerek rahmin iç kısmına tutunur ve hamilelik süreci başlar. Bu sayılan aşamalardan herhangi bir tanesinde sorun olması durumunda gebelik elde edilemez veya sürdürülemez. Buna göre başlıca kadın infertilite nedenleri şu şekildedir:
- Polikistik over sendromu, yumurta rezervi azlığı, fazla östrojen salgılanması gibi yumurtlama problemleri,
- Spermin yumurtaya ulaşamamasına neden olan fallop tüpü tıkanıklığı veya hasarı,
- Rahim iç tabakasının rahim dışındaki başka bir alanda büyümesi ile karakterize olan fallop tüplerini tıkayarak yumurtanın döllenmesine veya döllenen yumurtanın rahme tutunmasına engel olan endometriozis,
- Rahim içindeki polip, kist gibi oluşumlar.
Erkeklerde Kısırlık (İnfertilite) Nedenleri
Kadın kaynaklı infertilite nedenlerinin yanı sıra kısırlık erkek kaynaklı da olabilir. Bilinen başlıca erkek infertilite nedenleri aşağıdaki gibidir.
- Testislerdeki toplar damarların şişmesi ve buna bağlı olarak sperm sayı ve kalitesinde azalma görülmesi ile karakterize olan varikosel,
- Sperm sayı, kalite ve şeklinin bozulmasına neden olabilen bazı enfeksiyon hastalıkları,
- Boşalma problemleri,
- Testislerin karından olması gereken yere inmediği inmemiş testis problemi,
- Hormonal problemler,
- Klinefelter sendromu (XY olması gereken kromozom yapısının XXY olması) gibi kalıtsal kromozom bozuklukları,
- Sertleşme sorunu gibi cinsel işlev bozuklukları,
- Daha önce geçirilen vazektomi ameliyatı gibi ameliyatlar
Kısırlık (İnfertilite) Belirtileri
Kısırlık belirtileri denildiğinde öncelikle düzenli ve korunmasız ilişkiye rağmen gebelik elde edilememesi akla gelir. Bununla birlikte kadınlarda ve erkeklerde kısırlık belirtileri değişiklik gösterebilir. Kadınlarda adet düzensizlikleri, yoğun ve ağrılı geçen adet dönemi kısırlık belirtisi olabilirken erkeklerde testislerde şişlik, cinsel işlev bozuklukları kısırlık belirtisi olabilir.
Kadınlarda Kısırlık (İnfertilite) Belirtileri
İstemesine, herhangi bir korunma yöntemi kullanmamasına ve düzenli ilişki yaşamasına rağmen gebelik elde edilememesinin yanı sıra kadınlarda infertilite bazı semptomlarla kendisini gösterebilir. Başlıca kadınlarda kısırlık belirtileri aşağıdaki gibidir:
- İlişki sırasında ağrı,
- Uzun, yoğun ve ağrılı adet dönemi,
- Çok koyu renkli adet kanı,
- Düzensiz adet dönemi,
- Aşırı kilo,
- Gebelik elde edememek.
Erkeklerde Kısırlık (İnfertilite) Belirtileri
Kadınlarda olduğu gibi erkeklerde de kısırlık yani infertilite bazı belirtilerle kendisini gösterebilir. Erkeklerde kısırlık belirtileri şu şekildedir:
- Sertleşme sorunu gibi cinsel işlev bozuklukları,
- Geri boşalma, erken boşalma gibi boşalma problemleri,
- Testislerde şişlik gibi testis sorunları,
Kısırlık (İnfertilite) Nasıl Anlaşılır?
Bebek sahibi olmak istemesine rağmen gebelik elde edemeyen çiftlerin büyük çoğunluğu “Kısırlık nasıl anlaşılır?” sorusunun cevabını merak eder. İnfertilite yani kısırlık tanısında uzmanlar öncelikle hastanın tıbbi öyküsünü alarak tanı sürecine başlar. Bu noktada çiftin ne kadar süredir bebek istediği, haftada kaç gün cinsel ilişki yaşadığı gibi sorular önemlidir. Bu sorulara verilen yanıtların neticesinde çiftin en az 6 ay veya 1 yıl boyunca herhangi bir korunma yöntemi olmaksızın düzenli ilişki yaşamasına rağmen gebelik elde edemediği anlaşılırsa uzmanlar infertilite açısından çiftleri değerlendirir.
Kısırlığın Teşhisi ve Anlaşılması
Kısırlığın teşhis sürecinde kadın ve erkek ayrı ayrı değerlendirilir. Bu noktada öncelikle çiftlere kan tahlili yapılarak hormon düzeyleri değerlendirilir. Ayrıca HSG yani rahim filmi ile kadının fallop tüplerinde bir sorun olup olmadığı incelenir. Ultrasonografi gibi görüntüleme yöntemleri ile kadının rahmi ve/veya erkeğin testisleri incelenir. Ek olarak tanı sürecinde erkeklerde de semen analizi gibi sperm kalite, sayı ve şeklinin değerlendirildiği tetkiklerden faydalanılır.
Kısırlık (İnfertilite) Tedavisi
Kısırlık yani infertilite tedavisi sorununun kaynağını belirlendikten sonra başlar. Örneğin, kadınlarda yumurtlama (ovulasyon) süreci ile ilgili bir sorun olması halinde öncelikle çeşitli ilaç ve iğnelerden yardım alınarak yumurta gelişimi desteklenebilir. Erkek infertilitesi tedavisi genellikle sperm sayı ve kalitesini artırmaya yöneliktir. Bunun yanı sıra erkekte varikosel gibi bir sağlık sorunu olması halinde cerrahi yöntemlerden faydalanılabilir.
Kadınlarda Kısırlık (İnfertilite) Tedavi Yöntemleri
Kadın infertilite tedavisinde uzmanlar öncelikle ilaç veya cerrahi müdahaleler sayesinde kadının üreme yeteneğini geri kazandırmayı amaçlar. Bunlardan olumlu sonuç alınamayan veya kadının yaşının ilerlemesi ve yumurta rezervinin azalması gibi durumlarda aşılama veya tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme tekniklerinden faydalanılabilir. Aşılamada ya da tıp literatüründeki adıyla intrauterin inseminasyon tekniğinde erkekten alınan sperm örneği steril bir laboratuvarda yıkanır ve özel bir kateter yardımıyla kadının rahmine bırakılır. Tüp bebek yani in vitro fertilizasyon tedavisinde ise erkekten alınan sperm ile kadından toplanan yumurta hücreleri laboratuvar ortamında birleştirilir ve elde edilen embriyo kadının rahmine transfer edilir.
Erkeklerde Kısırlık (İnfertilite) Tedavisi
Kadınlarda olduğu gibi erkeklerde de infertilite tedavisi için öncelikle sorunun nedeni belirlenir. Erkek kısırlığının en önemli nedenlerinden bir tanesi testis toplar damarlarının şişmesi ile kendisini gösteren varikoseldir. Varikoselden kaynaklanan infertilite tedavisinde öncelikle cerrahi yöntemler kullanarak sorun giderilmeye çalışılır. Ek olarak cinsel işlev bozukluğu olan hastalarda ilaç tedavisi, enjeksiyon tedavisi gibi tedavi yöntemlerinden faydalanılabilir. Bununla birlikte erkekte sperm sayısı azlığı veya hiç sperm olmaması durumunda tüp bebek tedavisi veya aşılama tedavisi sırasında mikro TESE gibi yöntemler kullanılarak erkeğin testislerinden cerrahi yöntemlerle sperm toplanabilir.
Kısırlık (İnfertilite) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Kısırlık yani infertilite üreme çağındaki çiftler arasında yaygın olarak görülen bir problemdir. Kadından, erkekten veya çiftlerden her ikisinden birden kaynaklanabilen infertilitenin tedavisi sorunun kaynağına göre değişiklik gösterir. İnfertilite hakkında sıklıkla sorulan sorulardan bazıları aşağıda ele alınmıştır.
Kısırlık ve İnfertilite Arasındaki Fark Nedir?
Kısırlık ve infertilite çoğunlukla aynı anlama gelen iki kavramdır. Bununla birlikte infertilite denildiğinde sebepli ve sebepsiz bir çiftin düzenli ilişkiye rağmen gebelik elde edememesi anlaşılırken kısırlık genellikle erkekte veya kadında bir sorun olması anlamına gelebilir.
Kısırlık Her Zaman Tedavi Edilebilir mi?
Günümüzde yardımcı üreme tekniklerinde yaşanan gelişmelerin yardımıyla kısırlık vakalarının büyük çoğunluğu tedavi edilebilir. Ancak kadında yeteri kadar yumurta olmaması veya erkekte sperm hücresi olmaması tedavinin başarı şansını olumsuz etkileyebilir. Günümüzde erkekte hiç sperm hücresi olmayan (azospermi) durumunda mikro TESE gibi tedavi yöntemleri ile testiste sperm araması yapılarak aşılama veya tüp bebek tedavisinde kullanılabilir.
Kısırlık (İnfertilite) Belirtileri Nelerdir?
Kısırlığın en önemli belirtisi 35 yaşın altındaki kadınlarda en az 1 yıl, 35 yaşın üzerindeki kadınlarda en az 6 ay düzenli cinsel ilişki olmasına ve herhangi bir korunma yöntemi kullanılmamasına rağmen gebelik elde edilememesidir.
Kısırlık (İnfertilite) Tedavisinde Hangi Yöntemler Kullanılır?
Kısırlık tedavisinde ilaç tedavisi, cerrahi prosedürler, aşılama ve tüp bebek tedavisi gibi tedavi yöntemleri kullanılabilir.
Kısırlık (infertilite) günümüzde sıklığı giderek artan bir sorundur. Gelişen teknolojinin yardımıyla yardımcı üreme tekniklerinin gelişmesi çiftlerin bebek sahibi olma şansını artırır. Siz kısırlık tanı ve tedavisi ile ilgili detaylı bilgi almak ve gerekli kontrollerinizi yaptırmak için alanında uzman bir doktordan randevu almayı ihmal etmeyin. Liv Hospital’da infertilite tanı ve tedavi süreci alanında uzman hekimler tarafından yürütülmektedir.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
