Kişilik Bozukluğu
Kişilik bozukluğu anormal duygu, düşünce ve davranış kalıplarıyla karakterize olan uzun süreli bir psikolojik sağlık sorunudur. Genellikle ergenlik döneminde başlayan kişilik bozuklukları yaşamın ilerleyen yıllarında şiddetlenebilir. Kişilik bozukluğu bulunan kişiler sosyal ilişkilerinde ve iş hayatlarında önemli zorluklar yaşayabilirler. Kişilik bozukluklarının tanısında iş hayatında ve toplumsal alanda yaşanan sorunların ve uyumsuzlukların uzun süre değişmeden devam etmesi önem taşır.
Amerikan Psikiyatri Birliği (American Psychiatric Association) tarafından yayımlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatiksel El Kitabı isimli kaynakta yer alan bilgilere göre kişilik bozuklukları 3 temel kategori ve 10 türe ayrılır. “Kişilik bozukluğu nedir?”, “Kişilik bozukluğu türleri nelerdir?”, “Kişilik bozukluğu testi nasıl yapılır?”, “Sınırda kişilik bozukluğu nedir?”, “Narsistik kişilik bozukluğu nedir?”, “Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu nedir?” Bunlar gibi kişilik bozuklukları hakkında merak edilenler yazının devamında detaylı olarak yer almaktadır.
Kişilik Bozukluğu Nedir?
Kişilik kısaca; bir kişinin yaşamını şekillendiren duygu, düşünce ve davranış kalıplarının bir bütünlük içerisinde örgütlenmesi olarak tanımlanabilir. Peki; tüm dünyada yaygın olarak görülen kişilik bozukluğu nedir? Kişilik bozukluğu, kişiliğin tanımı ile de bağlantılı olarak kişinin başkalarıyla ilişkilerinde, iş hayatında, kendi duygu, düşünce ve davranışlarını kontrol etmede zorluk yaşamasına neden olan bilişsel, duygusal ve davranışsal özelliklerin tamamını ifade eder. Kişilik bozukluğu bulunan kişiler genellikle içinde yaşadıkları toplumun kültürel değerlerine uyum sağlamak konusunda da zorluk yaşarlar. Halk arasında bilinenin aksine kişilik bozukluğu genellikle psikolojik başka bir sağlık sorununun belirtisi veya sonucu değildir. Bununla birlikte kişilik bozukluğuna eşlik eden başka sağlık sorunları görülmesi de mümkündür.
Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Kişilik bozukluğu farklı türlere ayrılır. Her türün kendine özgü bazı karakteristik özellikleri olmakla birlikte başlıca kişilik bozukluğu belirtileri şu şekildedir:
- Kişilik bozukluğu bulunan kişilerin genellikle kendilerine olan saygıları çok fazla veya çok az olabilir. Bu kişilerin kendilerine olan bakışı bulundukları ortama ve yanlarında olan insanlara göre değişebilir. Bazı durumlarda ve ortamlarda kendilerini çok özel hissederken zaman zaman kendilerini çok değersiz görebilirler.
- Kişilik bozukluğu bulunan kişilerde yaygın rastlanan sorunlardan bir tanesi başkalarıyla ilişki kurma konusunda zorluk yaşamalarıdır. Bu kişiler başkalarına saygı duyma veya onlarla empati kurma konusunda sıkıntı yaşayabilir ve toplumla uyum içerisinde olmakta zorluk yaşayabilirler.
- Kişilik bozukluğu olan kişiler kendi duygu, düşünce ve davranışlarının sorunlu olduğunu çoğu zaman kabul etmezler.
Kişilik Bozukluğu Türleri Nelerdir?
Kişilik bozuklukları tek tip değildir. Amerikan Psikiyatri Birliği (American Psychiatric Association) tarafından yayımlanan kaynaklara göre kişilik bozuklukları A, B, C olmak üzere üç farklı kategoriye ve 10 farklı türe ayrılmaktadır. Kişilik bozukluğunun başlıca türleri aşağıda detaylı olarak ele alınmıştır.
A Kümesi Kişilik Bozuklukları
Alışılmadık (egzantrik) duygu ve davranışların görüldüğü kişilik bozukluklarını ifade etmek için kullanılan A kümesinde paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu, şizotipal kişilik bozukluğu bulunur. “Paranoid kişilik bozukluğu nedir?”, “Şizoid kişilik bozukluğu nedir?”, “ Şizotipal kişilik bozukluğu nedir?” A kategorisinde yer alan kişilik bozukluklarının karakteristik özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Paranoid kişilik bozukluğu: Paranoid kişilik bozukluğu bulunan kişiler çevrelerine karşı yoğun güvensizlik duygusu yaşarlar. Bu kişilerde herhangi bir sebep olmamasına rağmen çevrelerindeki insanların kendilerine zarar vereceğine yönelik kuvvetli bir şüphe vardır. Paranoid kişilik bozukluğu belirtileri eşi veya partneri dahil olmak üzere çevresindeki insanların sadakatinden şüphelenmek ve onlara güvenmemek ilk sıralarda yer alır.
- Şizoid kişilik bozukluğu: Şizoid kişilik bozukluğu bulunan kişiler başkalarıyla duygusal iletişim kurarken zorluk yaşayabilirler. Ek olarak bu kişilerde cinsel isteksizlik gibi sorunlar da görülebilir. Günümüzde kullanılan şizoid kişilik bozukluğu testi gibi bazı araçlar şizoid kişilik bozukluğu tanısı konulmasına yardımcı olabilir.
- Şizotipal kişilik bozukluğu: Şizotipal kişilik bozukluğu bulunanlar çevreleri ile ilişkilerinde aniden alışılmamış davranışlar göstermeye ve yakınlarından kolay uzaklaşmaya eğilimlidirler. Bu kişilerde doğaüstü olaylara inanma gibi farklı düşünce biçimleri de görülebilir
B Kümesi Kişilik Bozuklukları
Borderline yani sınırda kişilik bozukluğu, narsistik kişilik bozukluğu, histerik kişilik bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu gibi kişilik bozuklukları B kümesi kişilik bozuklukları içerisinde yer alır.”Borderline kişilik bozukluğu nedir?”, “Narsist kişilik bozukluğu nedir?”, “Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” B kategorisinde yer alan başlıca kişilik bozuklukları hakkında kısa bilgiler şu şekildedir:
- Borderline kişilik bozukluğu: Kişilik bozuklukları içerisinde en sık rastlanan kişilik bozukluğu türlerinden bir tanesi borderline kişilik bozukluğu yani sınırda kişilik bozukluğudur. Çevresindeki insanları gözünde fazla büyütme veya aşağıda görme gibi tutarsız davranışlar, madde kullanımı, aşırı para harcama gibi kendine zararı olan davranışlarda bulunma, terk edilmekten korkma gibi davranışlar borderline kişilik bozukluğu belirtileri denildiğinde ilk akla gelenlerdir. Borderline kişilik bozukluğu test gibi bazı özel teknikler kullanılarak teşhis edilebilir
- Narsistik kişilik bozukluğu: Halk arasında bazen yanlış kullanıldığı da olan narsistik veya narsist kişilik bozukluğu kendini herkesten üstün görme, empati duygusundan yoksun olma gibi belirtilerle karakterize olan bir kişilik bozukluğu türüdür. Narsist kişilik bozukluğu belirtileri arasında yaptığı işleri abartarak anlatma, sınırsız güç hayali, özel birisi olduğuna ve ancak özel insanlarla iyi anlaşabileceğine inanma gibi duygu, düşünce ve davranışlar ilk sıralarda yer alır.
- Histrionik kişilik bozukluğu: Histrionik kişilik bozukluğu yani histerik kişilik bozukluğu aşırı duygusal davranma ve ilgi çekme ihtiyacı ile kendisini gösteren psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu kişiler bulundukları ortamda ilgi odağı haline gelmek için dış görünüşlerini kullanmaya eğilimlidir. İstedikleri ilgiyi elde edemediklerinde huzursuz davranışlar sergileyebilirler.
- Antisosyal kişilik bozukluğu: Toplumda en sık rastlanan kişilik bozukluklarından bir tanesi antisosyal kişilik bozukluğudur. Peki; antisosyal kişilik bozukluğu nedir? Erkeklerin yaklaşık %3-7’sini etkileyen antisosyal kişilik bozukluğu başkalarını önemsememe, sosyal kurallara uymada zorluk yaşama, suç işlemeye eğilimli olma gibi belirtilerle kendini gösterir.
C Kümesi Kişilik Bozuklukları
Şiddetli korku ve kaygı gibi duygulara sık rastlanan C kümesi kişilik bozuklukları çekingen kişilik bozukluğu, bağımlı kişilik bozukluğu, obsesif kompulsif kişilik bozukluğu gibi kişilik bozukluğu türlerini içerir. C kümesi kişilik bozukluklarının başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Çekingen kişilik bozukluğu: Çekingen kişilik bozukluğu olan kişiler başkaları tarafından onaylanmama endişesini yoğun olarak taşıdıklarından ikili ilişki kurmak konusunda zorluk yaşarlar.
- Bağımlı kişilik bozukluğu: Kendi başlarına karar vermekte zorluk yaşayan, başkalarıyla aynı görüşte olmasalar bile bunu söylemekten çekinen kişilerde bağımlı kişilik bozukluğundan şüphelenilebilir.
- Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu: Halk arasında “takıntı hastalığı” olarak da isimlendirilen obsesif kompulsif kişilik bozukluğu bulunan kişiler aşırı titiz ve düzenlidirler. Sürekli mantıklı olmaya çalışan bu kişiler aynı zamanda iş hayatında veya sosyal hayatlarında ayrıntılara fazla önem verirler.
Kişilik bozuklukları toplumda yaygın rastlanan psikolojik rahatsızlıklardandır. Borderline kişilik bozukluğu ve antisosyal kişilik bozukluğu en sık tanısı konulan kişilik bozukluklarıdır. Bununla birlikte kişilik bozuklukları farklı şekillerde de ortaya çıkabilir. Değişken davranışlar sergileme ile kendisini gösteren çoklu kişilik bozukluğu, bipolar kişilik bozukluğu, olumsuz duygu ve davranışlarla karakterize olan pasif agresif kişilik bozukluğu gibi farklı kişilik bozukluğu çeşitleri de görülebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kişilik bozuklukları toplumda yaygın rastlanan kronik psikolojik rahatsızlıklardır. Kişilik bozuklukları hakkında sıklıkla merak edilenlerden bazıları aşağıda ele alınmıştır.
Ağır borderline kişilik bozukluğu nedir?
Suç işlemeye eğilim, kendisine zarar verecek eylemlerde bulunma gibi borderline kişilik bozukluğu belirtilerinin daha yoğun yaşandığı kişilik bozukluğu türüne ağır borderline kişilik bozukluğu adı verilir.
Bipolar kişilik bozukluğu nedir?
Eski yıllarda manik depresif hastalık olarak da adlandırılan bipolar kişilik bozukluğu ruh halinde ani yükseliş ve düşüş gibi değişimlerin yaşandığı kronik bir psikolojik rahatsızlıktır. Bir başka ifadeyle hastalar bazı dönemlerde aşırı enerjik ve eğlenceli olabilirken bazı dönemlerde hastalarda depresyon belirtileri gözlenebilir.
Kişilik bozukluğu testi nedir?
Kişilik bozukluğu tanısında histrionik kişilik bozukluğu testi, narsist kişilik bozukluğu testi, paranoid kişilik bozukluğu testi, çoklu kişilik bozukluğu testi gibi farklı testlerden faydalanılır. Bu testler kişiye geçmişi ve bugünü hakkında onu zorlamayacak bazı soruları kapsar.
Çoklu kişilik bozukluğu belirtileri nelerdir?
Çevresinden ve kendisinden kopukluk, belirli zaman dilimlerini unutmak, kim olduğu konusunda kararsız kalmak, birden fazla kimlik sergilemek çoklu kişilik bozukluğunun başlıca belirtilerindendir.
Narsist kişilik bozukluğu ve cinsellik arasında nasıl bir ilişki vardır?
Narsist kişilik bozukluğu kişilerin cinsel hayatını da olumsuz etkileyebilir. Bu kişiler kendilerini aşırı önemsedikleri ve beğendikleri için zamanla partnerlerinden memnun olmayabilirler.
Kişilik bozukluklarının tedavisi öncelikle semptomları hafifletmeyi amaçlayan uzun süreli bir süreçtir. Kişilik bozuklukları kontrol altına alınmadığında kişinin sosyal hayatını önemli ölçüde etkileyebilir. Siz de kendinizde veya çevrenizde bazı bilişsel ve davranışsal bazı problemler olması halinde vakit kaybetmeden uzman bir doktordan randevu almayı ihmal etmeyin. Liv Hospital’da alanında uzman hekimler tarafından psikolojik destek hizmetleri verilmektedir.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
