Kaşıntı Neden Olur?
Kaşıntı dermatolojik, sistemik veya psikolojik durumlarda yaygın olarak ortaya çıkabilen bir semptomdur. Fizyolojik olarak, deride sonlanan sinir uçlarının uyarılması sonucu kaşıma bilinçli bir şekilde meydana gelir ve vücut bu olaya refleks ile cevap verir. Kaşıma refleksi ile uyaranın ortadan kaldırılması amaçlanır. Genellikle iyi huylu olabilen kaşıntı bazı durumlarda genel sağlık durumu hakkında bir bilgi verebilir. Kaşıntı mekanizması kesin olarak belirlenememiş olsa da birçok rahatsızlığın habercisi olarak görülebilir. Atopik dermatit (egzama), kserozis, uyuz, üremi, Hodgkin lenfoma, HIV enfeksiyonu gibi birçok farklı hastalığın semptomu olarak görülebilir. Kaşıntı bazı durumlarda şiddetlidir, cildin zarar görmesine neden olabilir ve ağrı geliştirebilir. Kaşıntı çoğunlukla cilt hastalıklarında ortaya çıkan ve yaşlanma ile birlikte görülme sıklığı artan bir belirtidir. Bu durum yaşam kalitesini düşürebilir ve uykuyu olumsuz etkileyebilir. Kronik cilt travmalarına neden olabilen kaşıntının altında yatan nedenin bulunması gerekir.
Vücutta Kaşıntı Neden Olur?
Kaşıntı fizyolojik bir reflekse karşı oluşan bir yanıt olmasının yanı sıra vücut işleyişi hakkında ipucu verebilen bir semptomdur. Kaşıntıya neden olan faktörler genel olarak üç gruba ayrılabilir:
- Dermatolojik: Kaşıntı cilt hastalıklarında yaygın olarak kendini gösteren ilk belirtilerdendir. Kserozis (kuru cilt) tek başına kaşıntıya yol açabilen ve yaygın olarak yaşlılarda görülen bir sağlık sorunudur. Soğuk hava, düşük nem veya ısıtma gibi çevresel koşullara bağlı olarak farklı şiddetlerde görülebilir. Bununla birlikte atopik dermatit genellikle yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıkan kronik cilt hastalığıdır. Dermatolojik kaşıntı nedenleri arasında bulunan diğer problemler uyuz, kserozis, sedef ve gül hastalığı, kontakt dermatit, ürtiker, güneş yanığı, mantar enfeksiyonları, dermatit herpetiformis, pediküloz ve böcek ısırıklarıdır.
- Psikolojik: Dikkat problemleri, bilinç durumu ve rahatlama yöntemi gibi psikolojik bileşenler kaşıntıyı meydana getirebilir. Psikolojik kaşıntı sadece fizyolojik bir semptom olmayabilir. Spesifik olarak teşhisi konulamayan ve inatçı kaşıntılar duygu durum problemlerinde görülebilir. Araştırmalara göre bu tür kaşıntılar öfke, zayıflık, incinme gibi duyguların bastırılması sonucu oluşabilir. İnatçı kaşınma bastırılmış öfkenin sonucunda kendini cezalandırmayı temsil edebilir. Psikolojik kaşıntı, kaşınma hissinin neden olduğu bir tepki olmayabilir. Duygusal gerilimin boşaltılması olarak kaşıntı şeklinde oluşabilir. Bununla birlikte bu tür kaşıntılar acı ve ağrıdan zevk almayı beraberinde getirebilir.
- Sistemik: Dermatolojik ve psikolojik kaşıntılar dışında kalan kaşıntılar sistemik rahatsızlıkların göstergesi olabilir. Kronik böbrek yetmezliği, hepatit, gebelik kolestazı, primer biliyer siroz, demir eksikliği anemisi, Hodgkin lenfoma, multipl miyeloma gibi sistemik hastalıklarda kaşıntılar ortaya çıkabilir. Bununla birlikte tümörler, hipotiroid, astım ve tirotoksikoz vücutta kaşıntı oluşmasına katkıda bulunabilir.
Vücut kaynaklı nedenlere ek olarak kullanılan ilaçlara karşı sistemlerin tepkisi olarak kaşıntı meydana gelebilir. Oral kontraseptifler ve opiatlar gibi ilaçlar yan etki olarak kaşıntı oluşturabilir .
Vücutta Kaşıntı ve Kabarma Neden Olur?
Vücutta kaşıntı ile birlikte kabartıların oluşmasında çok sayıda pruritojenik madde adı verilen uyarıcılar bulunur. Bu maddeler ve reseptörler karmaşık bir mekanizmaya sahiptir. Pruritojenik maddelerin başında histamin gelir ve mast hücrelerinde depolanır. Histamin, ürtiker, böcek ısırıkları ve mastositoz gibi durumlarda kabartı ve kaşıntıya aracılık edebilen bir maddedir. Kaşıntı ve kabarma oluşturabilen ciğer maddeler şunlar olabilir:
- Asetilkolin: Nörotransmitter olan asetilkolin histamine duyarlı lifleri uyarabilir. Asetilkolin duyarlılığı atopik dermatitli bireylerde fazla olabilir.
- Serotonin: Vücutta trombositlerde depolanan serotonin reseptörlere etki ederek kaşıntının oluşmasını düzenleyebilir.
- Prostaglandinler: Tek başına kaşıntı yapmayan prostaglandinler, histamin gibi diğer maddeleri uyararak kaşıntıyı tetikleyebilir.
- Sitokinler: Kaşıntının düzenlenmesinde T hücreleri tarafından üretilen IL-2, IL-4 ve IL-31 gibi sitokinlerin etkileri olabilir.
Ek olarak atopik dermatit gibi cilt rahatsızlıklarında kaşıntı ve kabarmanın oluşmasında etkisini gösterebilen diğer maddeler proteinazlar, P maddesi ve opioid peptitler olarak açıklanabilir.
Yüzde Kaşıntı Neden Olur?
Kaşıntı tüm vücutta ortaya çıkabileceği gibi vücudun herhangi bir bölgesinde spesifik olarak da görülebilir. Bu durum altta yatan bazı rahatsızlıkların habercisi olabilir. Yüzde kaşıntı genellikle:
- Kuru ve nemlendirilmemiş cilt,
- Olumsuz hava koşulları,
- Mevsimsel alerjiler,
- Tahriş edici maddelere maruziyet,
- Antibiyotik, antifungal ve bazı ağrı kesici ilaçlar nedeniyle ortaya çıkabilir.
Ek olarak yüzde kaşıntı tiroid ve karaciğer hastalıkları, kanser ve multipl skleroz (MS) gibi problemlerden kaynaklanabilir. Beslenmede yetersizlikler sonucu ortaya çıkabilen demir eksikliği anemisi gibi durumlar yüzde kaşıntı ve ek belirtilere yol açabilir .
Gözde Kaşıntı Neden Olur?
Gözde oluşan kaşıntı ve rahatsızlık hissi, yaygın görülen bir problemdir. Gözler, kirpik dipleri, göz kapakları kaşıntılı olabilir ve çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Çoğunlukla gözde kaşıntıya neden olan tablo kuru gözler ve alerjilerdir. Polen, toz ve duman, kozmetik ürünleri, hayvan tüyleri en sık görülen alerji kaynaklarıdır. Alerjik maddelere karşı vücuttan salınan histamin gözdeki sinir uçlarının tahrişine sebebiyet verebilir. Bu durumun sonucunda gözler sulanabilir ve kaşınabilir. Bununla birlikte gözde kaşıntıya sebep olabilen diğer problemler şunlar olabilir:
- Atopik keratokonjonktivit,
- Blefarit,
- Göz çevresinde egzama,
- Vernal keratokonjonktivit,
- Gözlerde nesne veya kimyasal maruziyeti,
- Kontakt lenslerin neden olduğu enfeksiyon.
Kullanılan ilaçlar arasında antihistaminikler, ağrı kesici ve doğum kontrol hapları gözlerde kaşıntıya sebebiyet verebilir.
Bacaklarda Kaşıntı Neden Olur?
Bacaklarda kaşıntı genel olarak tehlikeli bir semptom değildir. Yaygın olarak kuru cilt ve olumsuz hava koşullarından kaynaklanabilir. Egzama, sedef hastalığı, uyuz, suçiçeği, folikülit ve böcek ısırıkları bacaklarda döküntü, kaşıntı ve kabarma oluşturabilir. Bununla birlikte dolaşım sistemi bozuklukları ve birtakım hastalıklar dolaylı olarak bacaklarda kaşıntıya neden olabilir. Diyabetin neden olduğu nöropati, nefropati ve yüksek seyreden kan şekeri bazı durumlarda bacaklarda kaşıntıya neden olabilir. Lenfoma, cilt kanseri, böbrek, karaciğer ve tiroid hastalıkları, felç ve multipl skleroz (MS) kaşıntılı bacaklara neden olabilen diğer hastalıklar arasında sayılabilir.
Genital Bölgede Kaşıntı Neden Olur?
Vajinanın dış kısmındaki vulva, penis ve skrotumlarda (testis) meydana gelen kaşıntıların birçok farklı nedeni olabilir. Bu tür kaşıntılar her zaman enfeksiyondan kaynaklanmayabilir. Kaşıntı ile birlikte görülen kızarıklık, yanma, vajinal akıntı veya döküntüler altta yatan durumun teşhisini sağlayabilir. Genital kaşıntıların sık görülen nedenleri şunlar olabilir:
- Cilt hastalıkları (egzama, sedef, liken skleroz vb.),
- Genital siğil ve uçuklar,
- Alerjiler,
- Kıl kurdu ve kasık biti,
- Cilt kanseri,
- Jilet, sabun, parfüm gibi hijyen ürünleri,
- Dar giysiler tercih etmek,
- Terleme.
Genel nedenlerin yanı sıra spesifik olarak kadınlarda maya enfeksiyonları, bakteriyel vajinoz, klamidya, menopoz, vulva kanseri ve bel soğukluğu genital bölge kaşıntılarına sebebiyet verebilir. Erkeklerde spesifik olarak görülen Jock kaşıntısı (atlet kaşıntısı) rahatsızlık verebilen kaşıntılardandır.
Makatta Kaşıntı Neden Olur?
Anal kaşıntı anüs ve çevresinde oluşan tahriş edici kaşıntılardır. Anal kaşıntı genellikle tek başına bir hastalık değildir ve başka bir problemin semptomu olarak kendini gösterebilir. Enfeksiyonlar, sert ve tahriş edici temizlik ürünleri, cilt hastalıkları yaygın olarak makatta kaşıntıya katkıda bulunabilir. Bununla birlikte hemoroid (basur), kıl kurdu, anal fissürler, HIV, kabızlık veya ishal anal rahatsızlıkları beraberinde getirebilir. Asitli, karbonatlı, baharatlı ve kafeinli içecekler, süt ve süt ürünleri gibi gıdalar bağırsak fonksiyonlarını ve dışkı oluşumunu olumsuz etkileyebilir, anal kaşıntıya neden olabilir. Ek olarak dar ve pürüzlü iç çamaşırları giymek ve terlemek bu bölgede kaşıntı, kızarıklık ve rahatsızlık hissine neden olabilir.
Hamilelikte Kaşıntı Neden Olur?
Hamilelik sürecinde vücutta birtakım hormonal ve fizyolojik değişiklikler meydana gelebilir. Hamile kadınların yaklaşık %90’ında cilt değişiklikleri görülür. Bununla birlikte hamile kadınların yaklaşık %18-40’ında kaşıntı görülür. Hamilelikte oluşan kaşıntılar genellikle doğumla birlikte kendiliğinden düzelebilir. Kaşıntı geceleri daha şiddetli olabilir, yaygın olarak avuç içleri ve ayak tabanları etkilenebilir. İntrahepatik kolestaz, cilt kuruluğu, ürtiker, bakteriyel ve viral enfeksiyonlar, sedef ve egzama, mastositoz, liken planus, gebeliğin atopik erüpsiyonu, gebeliğin polimorfik erüpsiyonu gibi durumlar bu dönemde kaşıntıya neden olabilen faktörlerdir.
Sık Sorulan Sorular
Sinir uçlarının deride neden olduğu kaşınma duyumuna yönelik oluşan durum kaşıntı olarak adlandırılır ve genellikle iyi huyludur. Ancak çeşitli hastalıkların gelişmesinde ortaya çıkabilen bir belirti olduğu unutulmamalıdır. Kaşıntı ile ilgili merak edilen soruları görmek için yazının devamını okuyabilirsiniz.
Kaşıntı Neden Olur?
Kaşıntı birden fazla etkene bağlı olarak gelişebilen bir belirtidir. Sıklıkla cilt hastalıkları, çevresel koşullar, sinir hasarları, sistemik hastalıklar ve bakım ürünlerinin yanlış uygulanması sonucu ortaya çıkabilir. Kaşıntı ile birlikte görülen diğer semptomlar problemin altta yatan nedeninin belirlenmesine yardımcı olabilir.
Avuç İçi Kaşıntı Neden Olur?
Avuç içi kaşıntısı oluşmasını tetikleyebilen başlıca durumlar alerjik reaksiyonlar, tahriş edici madde maruziyeti, sedef, atopik dermatit ve nadiren diyabet olabilir. Ek olarak mevsimsel koşullar (düşük nem, soğuk hava koşulları vb.) avuç içi kanlanmasında ve kaşınmasında değişikliklere neden olabilir.
Vajinal Kaşıntı Neden Olur?
Vajinada oluşan maya enfeksiyonları, liken planus ve liken skleroz, vajinal duşlar, kokulu iç çamaşırları ve bakım ürünleri, vajinal sabun veya spreyler bu bölgedeki florayı ve pH’ı değiştirebilir, kaşıntıya neden olabilir. Bunun yanı sıra kıl kurdu, deri kanseri ve sedef hastalığı gibi rahatsızlıklar vajinal kaşıntının oluşmasına katkıda bulunabilir.
Geceleri Kaşıntı Neden Olur?
Geceleri meydana gelen kaşıntılar birçok mekanizma ile açıklanabilir. Uyku evrelerindeki vücut sıcaklık değişimleri, terleme, hormonal düzensizlikler, depresyon ve stres gece kaşıntılarını meydana getirebilir. Hastalık çerçevesinde atopik dermatit, sedef, liken planus, karaciğer ve böbrek hastalıkları, madde bağımlılığı, yaşlılık ve huzursuz bacak sendromu gibi etkenler geceleri kaşıntıya sebebiyet verebilir.
Çocuklarda Kaşıntı Neden Olur?
Çocukluk döneminde ortaya çıkan kaşıntı tipik olarak cilt hastalıkları ile ilişkili olabilir. Kaşıntının ve hastalığın nedenleri yaşa göre değişebilir. Bebeklik ve okul öncesi çocukluk döneminde yaygın olarak atopik dermatit görülür. Okul ve ergenlik dönemindeki çocuklarda kontakt dermatit, atopik dermatit ve akne vulgaris sıklıkla görülen ve kaşıntıya neden olabilen deri hastalıklarıdır. Ek olarak çocuklarda kaşıntı otoimmün hastalıklar, enfeksiyonlar ve kalıtsal dermatozlardan kaynaklanabilir. Çocuklarda görülen kaşıntılarda impetigo, atopik dermatit, ürtiker ve böcek ısırıkları ihtimali düşünülebilir.
Cilt tahrişine ve ağrılara sebebiyet veren kaşıntılar bazı durumlarda ciddi bir problemin habercisi olabilir. Kaşıntı problemleri yaşıyorsanız kontrollerinizi ihmal etmeyiniz. Liv Hospital’da kaşıntı ve kaşıntıya neden olan hastalıklara ilişkin hizmetler verilmektedir.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
