Elektronik Sigara Hastalığı: EVALI
Son dönemlerde kullanımı oldukça artan elektronik sigaraların en büyük zararlarından biri de akciğerleri etkilemesidir. Elektronik sigara ile ilişkili akciğer hasarı (EVALI), günümüzde pek çok insanda sıklıkla görülüyor. Tütün ve tütün ürünleri kadar zararlı olan elektronik sigaraların yol açtığı semptomları ve durumları Liv Hospital Göğüs Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Çağatay Saim Tezel anlattı.
EVALI Nedir?
EVALI, "Elektronik Sigara ve Vaping Kullanımına Bağlı Akciğer Yaralanması" anlamına gelir. 2019 yılında ABD’de, elektronik sigara ve vaping ürünlerinin kullanımına bağlı olarak görülen bir akciğer hastalığı olarak tanımlanmıştır. Genellikle bu durum, elektronik sigara likitlerinin içerdiği kimyasalların akciğerlerde inflamasyona ve hasara yol açmasıyla ortaya çıkar.
EVALI Belirtileri Nelerdir?
EVALI'nin belirtileri, genellikle diğer akciğer hastalıklarıyla benzerlik gösterse de, aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
EVALI'nin Belirtileri:
- Nefes Darlığı:Nefes alırken zorluk yaşama, göğüste sıkışma veya tıkanma hissi.
- Göğüs Ağrısı: Göğüs bölgesinde rahatsızlık, ağrı veya baskı hissi.
- Öksürük: Kuru veya balgamlı öksürük, bazen kanlı olabilir.
- Ateş: Yüksek ateş, bazen titreme ile birlikte olabilir.
- Yorgunluk: Genel bir halsizlik, enerji kaybı ve yorgunluk hissi.
- Bulantı ve Kusma: Mide bulantısı, kusma veya ishal gibi gastrointestinal semptomlar.
- Kilo Kaybı: İştah kaybı ve kilo kaybı, bazı hastalarda görülebilir.
- Şiddetli Solunum Zorluğu: Şiddetli vakalarda, ciddi solunum zorluğu ve oksijen seviyelerinde düşüş olabilir.
EVALI Nasıl Teşhis Edilir?
EVALI (Elektronik Sigara ve Vaping Kullanımına Bağlı Akciğer Yaralanması) teşhisi, hastanın elektronik sigara kullanım öyküsü ve semptomları (nefes darlığı, öksürük, göğüs ağrısı vb.) dikkate alınarak başlar. Teşhis süreci genellikle göğüs röntgeni veya bilgisayarlı tomografi (BT) taraması gibi görüntüleme testleriyle akciğerlerdeki anormallikler değerlendirilir. Kan testleri, iltihap belirteçlerini kontrol ederken, bronkoskopi ve biyopsi gibi ileri testler de gerekebilir. Bu bulgular, EVALI'nin diğer akciğer hastalıklarından ayırt edilmesi için kullanılır. Teşhis, semptomların ve test sonuçlarının bütünsel değerlendirilmesiyle konur.
EVALI Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi, hastalığın şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişmekle birlikte, genellikle semptomları hafifletmeye ve akciğerlerin iyileşmesine destek olmayı amaçlar.
EVALI tedavisinde genel olarak şu yöntemler kullanılır:
Destekleyici Tedavi:
- Oksijen Tedavisi: Akciğerlere yeterli oksijen sağlamak için oksijen verilmesi.
- Sıvı Tedavisi: Vücuttaki sıvı dengesini korumak için damar yoluyla sıvı verilmesi.
- Beslenme Desteği: Hastanın yeterli beslenmesini sağlamak için özel diyet veya beslenme tüpleri.
İlaç Tedavisi:
- Kortikosteroidler: Akciğerlerdeki iltihabı azaltmak için kullanılan ilaçlar.
- Antibiyotikler: Bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılır.
- Viral İlaçlar: Viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılır.
Diğer Tedaviler:
- Solunum Desteği: Şiddetli vakalarda solunum cihazı kullanılması.
- Hiperbarik Oksijen Tedavisi: Yüksek basınç altında oksijen verilmesi.
Mediastinal Amfizem Nedir?
Elektronik sigaraların neden olduğu akciğer hastalıklarından birisi de mediastinal amfizemdir. Mediastinal amfizem, sternum kemiği (iman tahtası) ile kalp arasındaki mesafede, özofagus, akciğerler ya da trakeobronşiyal sistemlerinden birisinde meydana gelebilen zedelenme sonucunda hava veya gazın bulunması olarak tanımlanır. Pnömomediastinum (PM) olarak da isimlendirilir.
Tedavi Yöntemi Nedir?
Hastanın klinik şikayetlerinin varlığı olması, tomografide yoğun soluk borusu çevresinde ve kalp üzeri hava olması nedeniyle kapalı cerrahi yöntemi olan videotorakoskopik yöntemle eksplorasyon ve mediastinal havanın tahliyesi için mediastinal plevranin açılması uygun bir tedavi yöntemidir.
Akciğerlere Ulaşma ve Tahrip Gücü
Daha da önemlisi buna sebep elektronik sigara olup, içerdiği propilen glikol ile akciğer üzerinde önemli tahriş edici özelliğe sahip olmasıdır. Sigaraya oranla çok daha küçük partiküller üreten elektronik sigaranın akciğere ulaşma ve tahrip gücü daha fazladır. Ek olarak yapılan çalışmalar akciğer sıvısında E Vitamini asetat varlığını göstermiştir.
Elektronik sigara ile ilişkili akciğer hasarı (EVALI), adlı duruma bugüne dek çoğu 35 yaşın altında olan binlerce insanda rastlanmıştır.
Hangi Semptomlara Yol Açıyor?
E vitamini asetat raporlarına göre, normalde akciğerlerin en küçük ünitesi olan alveol denen hava keselerinin yüzey gerilimini arttırarak bir sabun köpüğü benzeri gergin kalmasını sağlayan doğal surfaktan maddesi yani solunum yollarındaki yüzey gerilimini düzenleyen lipid-protein kompleksi alışkanlığını bozuyor. Böylece nefes darlığı, akciğer iltihabı gibi semptomlara yol açabiliyor. Elektronik sigara ve benzerleri en az tütün, tütün ürünleri kadar zararlıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
EVALI'nı Önlemek İçin Ne Yapmalıyım?
EVALI'yı önlemenin en iyi yolu, vaping ve elektronik sigara kullanmaktan kaçınmaktır. Ayrıca, vaping ürünlerinin içeriği hakkında bilgi edinmek ve şüpheli ürünlerden uzak durmak da riskleri azaltabilir.
EVALI'nin Uzun Vadeli Etkileri Var Mı?
EVALI'nın akciğerlerde kalıcı hasara yol açabileceği ve solunum yollarında kronik sorunlara neden olabileceği düşünülmektedir.
EVALI İçin Ne Zaman Doktora Başvurmalıyım?
Eğer elektronik sigara kullanıyorsanız ve nefes darlığı, göğüs ağrısı, öksürük veya diğer solunum sorunları yaşıyorsanız hemen bir sağlık profesyoneline başvurmalısınız. Erken teşhis ve tedavi önemlidir.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
