Dehidrasyon - Liv Hospital

Liv Sağlık Köşesi

Dehidrasyon

Liv Hospital Vadistanbul

Prof. Dr. Süleyman Tevfik Ecder

Nefroloji

11 Eylül 2023

İçindekiler

Dehidrasyon Nedir?

Dehidrasyon Belirtileri

Dehidrasyon Tanısı

Dehidrasyon Nedenleri

Dehidrasyon Nasıl Geçer?

Yetişkin insan vücudunun yaklaşık %60’ı sudan oluşur. Vücutta gerçekleşen tüm kimyasal olaylarda kullanıldığı için su, insan bedeninde bulunan en önemli bileşiklerden biridir. Dehidrasyon durumunda vücutta yeterli su ve mineral bulunmadığından, bazı semptomlar ortaya çıkabilir. Bunlar yetişkinler için tolere edilebilir olsa da bebekler için hayati olabilir. Bu nedenle bebekler daha yakından takip edilerek kısa sürede tedavi edilmelidir. Dehidrasyon; yaşam ve iş koşulları, bazı hastalıklar, kullanılan bazı ilaçlar gibi sebeplere bağlı oluşabilir. Sağlık kuruluşlarına başvurulduğunda kısa sürede tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır. “Dehidrasyon ne demek?”, “Bebeklerde dehidrasyon belirtileri nelerdir?” gibi soruların cevabını bu metinde bulabilirsiniz.

Dehidrasyon Nedir?

"Dehidrasyon nedir?” sorusuna odaklanacak olursak kısaca: “Gün içinde ağızdan alınan sıvı miktarı, kaybedilen sıvı miktarını karşılamadığı durumda ortaya çıkabilen durumdur” diyebiliriz. Dehidre olmuş yani susuz kalmış bir vücutta, normal şartlarda gerçekleşmesi gereken kimyasal olaylar daha uzun sürede ve daha güç koşullarda gerçekleşir. Bu durumun ileri boyutlara ulaşması hayatı tehdit edebilir. Çünkü vücutta olması gereken miktardan daha az sıvı bulunması, vücudunuzun bazı temel işlevlerini yerine getirememesini sağlayabilir ve metabolik sorunlara yol açar.

Dehidrasyon ve Hidroliz Nedir?

Dehidrasyonun vücuttaki etkisini tam olarak anlayabilmek için “hidroliz” mekanizmasını bilmek faydalıdır. Her gün gerçekleşen milyonlarca kimyasal tepkime sırasında su yardımıyla besin öğeleri ve birçok madde parçalara ayrılarak vücutta farklı görevlerde kullanılır. Bu sayede yaşamsal faaliyetler devam eder. Bu tepkimeler sırasında kullanılan su ise atomlarına parçalanır. Bu olaya “hidroliz” denir. Hidrolize uğrayan su tekrar kullanılamaz. Bu nedenle yaşamsal faaliyetlerin devam edebilmesi için insan vücudu her gün belirli miktarlarda su girişine ihtiyaç duyar. İnsan, besin tüketmeden haftalarca yaşayabilir, fakat su olmadan yalnızca birkaç gün yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilir. Vücut sıvı miktarının %10’unun kaybı ise sağlık açısından önemli bir risk oluşturur.

Hiponatremi

Dehidrasyona uğramış bir vücutta sıvı kaybıyla beraber bazı mineraller de kaybedilir. Terleme ve idrara çıkma sırasında en sık kaybedilen minerallerden biri sodyumdur. Bu nedenle dehidrate bireylerde hiponatremi adı verilen, kan sodyum düşüklüğü sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.

Dehidrasyon Belirtileri

Susuzluk hissi, su içmek için her zaman yeterli bir sinyal değildir. Susuzluk hissedildiği zaman bir süredir yeterli su tüketilmiyor olabilir. Dehidrasyon, yaşlılarda ve çocuklarda daha sık görüldüğü için bu gruptaki kişilerin düzenli olarak su içmesi daha önemlidir.

Yaşa göre farklı dehidrasyon belirtileri ortaya çıkabilir. Dehidrate olup olmadığınızı anlamak için en kolay ve belirleyici yol, tuvalette idrar renginizi gözlemlemenizdir. Susuz kalmış bir insanın idrarı daha yoğun, dolayısı ile koyu sarı renktedir. Buna ek olarak yetişkinlerde genel olarak aşağıdaki klinik belirti ve bulgular ortaya çıkar:

Gün içinde daha az idrara çıkma,
Daha az terleme,
Halsizlik, yorgunluk,
Aşırı susuzluk hissi,
Bulanık bilinç (konfüzyon),
Baş dönmesi,
Düşük tansiyon.

Bebeklerde Dehidrasyon Belirtileri

Bebeklerde dehidrasyonu anlamak yetişkinlerden daha güçtür. Bu nedenle semptomları yakından takip etmek oldukça önemlidir. Aşağıdaki klinik belirtiler bebeklerde dehidrasyon olabileceğinin sinyalini verebilir:

Kuru ve yapışkan ağız,
Huzursuzluk, sinirlilik,
Bezde uzun süre ıslaklık olmaması,
Gözyaşı dökmeden ağlama.

Dehidrasyon Tanısı

Dehidrasyon tanısı klinik bulgular ve hasta öyküsü ile kolaylıkla konulabilir. Buna ek olarak bebeklerde, küçük çocuklarda, yaşlılarda ve bazı hastalık durumlarında kesin tanı koymak zor olabilir. Vücuttaki elektrolit (mineral) düzeyini, böbrek fonksiyonlarını ve dehidrasyonun altında yatan bazı sebepleri teşhis etmek için hekim çeşitli kan ve idrar tahlilleri isteyebilir. Vücut sıvı dengesinin anlaşılması için en önemli mineraller, sodyum, potasyum ve klordur.

Dehidrasyon Nedenleri

Hava koşulları, iş hayatı, spor, hastalık, kullanılan ilaçlar gibi birçok sebebe bağlı olarak dehidrasyon ortaya çıkabilir. Tedavi ve korunma için bireyin susuz kalma nedeni bilinmelidir.

Yaz Aylarında Dehidrasyon

Dehidrasyon, yaz aylarında hemen her bireyin karşılaştığı bir durumdur. Sıcak havada uzun süre vakit geçirmek, terleme yoluyla su ve mineral kaybetmeye sebep olur. Tatil sırasında halsizlik, yorgunluk, baş dönmesi, konfüzyon gibi belirtiler, vücudunuzun ciddi düzeyde susuz kaldığını gösterebilir. Mineral kaybı, vücutta hücre içi ve hücre dışı sıvı dengesinde bozulmaya neden olduğundan suyla birlikte yeterli mineralleri de yerine koymak oldukça önemlidir.

Hastalığa Bağlı Dehidrasyon

Birçok hastalık dehidrasyona sebep olabilir. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:

İshal ve kusma: İshal ve kusma, bazı hastalıkların veya akut enfeksiyonun belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Buna bağlı olarak kısa sürede çok fazla sıvı ve mineral kaybedilebilir. İshal, sıklığına göre çok fazla sıvı kaybına sebep olabileceğinden özellikle bebekler ve küçük çocuklar için hayati bir risk oluşturabilir. Dehidrasyonun tedavi edilebilmesi için ishal ve kusmaya neden olan durum düzeltilmelidir.
Ateş: Vücut sıcaklığının bazı hastalıklar nedeniyle artması sonucu metabolizma hızı artar ve vücut daha fazla sıvı kaybederek kolayca dehidrasyona uğrayabilir. Özellikle bebeklerde ateşlenmeye bağlı dehidrasyon sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.
Terleme: Hastalıklara bağlı aşırı terleme, vücuttan fazla sıvı ve elektrolit atılmasına sebep olabilir. Bu durum dehidrasyon ile sonuçlanabilir.
Yanık: Bazı olaylar sonucunda vücut bütünlüğünün bozulması, bazı vücut yanıkları kısa sürede ciddi sıvı kayıplarına sebep olabilir.

Sporcularda Dehidrasyon

Düzenli olarak egzersiz yapan ve bazı spor dalları ile uğraşan bireyler daha kolay dehidrasyona uğrayabilir. Yorucu egzersizler sırasında terleme ve solunum ile yüksek miktarda sıvı kaybedilir. Sıvı kaybının yanında minerallerin de kaybı olur. Bu durum telafi edilmediğinde halsizlik, kas krampları gibi bulgular ortaya çıkabilir. Bu yüzden sporcuların kaybettikleri sıvı ve elektrolitleri kısa sürede vücutlarına geri almaları önemlidir. Spor alanında uzmanlaşmış beslenme uzmanları, birçok spor dalında sporcuların hidrasyonu için gerekli mineral ve sıvı içeren özel içecekler hazırlayarak sporcuların kondisyonuna yardımcı olurlar.

İş hayatında yoğun tempoya sahip bireyler de sporcular gibi kısa sürede dehidrasyona uğrayabilir. Bu bireyler, sağlıklı kalabilmek ve verimli çalışabilmek için düzenli olarak su tüketmelidirler.

Bazı İlaçların Yan Etkileri

Bazı ilaçlar, diüretik (idrar söktürücü) etkileri nedeniyle aşırı idrara çıkmaya neden olabilir. Bu durumda vücut susuz kalarak dehidrate olabilir. Bu nedenle ilaç kullanırken bol su tüketmek oldukça önemlidir.

Sindirim sistemi ile ilgili bazı ameliyatlardan sonra da dehidrasyon ortaya çıkabilir. Sleeve gastrektomi gibi bariatrik cerrahi uygulamalarının ardından beslenme ve sıvı alımı ekstra önem kazanı. Herhangi bir semptom ortaya çıkmaması için operasyon sonrası tüm prosedürler dikkatli bir şekilde uygulanmalıdır.

Dehidrasyon Nasıl Geçer?

Peki, dehidrasyon nasıl geçer? Dehidrasyon tedavisi; dehidrasyonun şiddetine, hastanın yaşına ve dehidrasyona sebep olan duruma göre değişiklik gösterir. Genellikle hafif ve orta şiddette bir dehidrasyon durumunda bol sıvı tüketimi ve kaybedilen minerallerin alınması için özel rehidratasyon sıvıları yeterli olabilir. Sporcularda susuzluğun önlenmesi için spor sırasında, öncesinde ve sonrasında özel içecekler tüketilebilir.

Bebeklerde dehidrasyonu tedavi etmek için özel rehidratasyon sıvıları tercih edilebilir. Eczanelerde bulunan oral rehidratasyon sıvıları, çocuklarda ishal ve kusmaya bağlı dehidrasyonda hekim tarafından reçete edilebilir. İleri dehidrasyon durumunda hekimin uygun görmesi ile damar yolundan sıvı ve mineral dengesi sağlanabilir.

Ciddi dehidrasyon durumunda gerekli tedaviye ulaşabilmek için bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekebilir. Özellikle bebeğinizin ya da yaşlı aile bireylerinin dehidrasyon teşhis ve tedavisi için sağlık kuruluşlarının acil bölümüne başvurabilirsiniz.

* Bu içeriğin geliştirilmesinde Liv Hospital Yayın Kurulu Katkı Sağlamıştır .
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .