Cushing Sendromu
Hormonlar, metabolik olayların sürdürülmesi ve yaşamın devamlılığı için kritik öneme sahip organik maddelerdir. Vücutta hormonların çeşitli etkenler nedeniyle az veya fazla üretilmesi birçok doku ve organın işleyişini etkileyebilir. Kortizol, böbreklerin üstünde yer alan ve böbrek üstü bezi olarak adlandırılan endokrin bezlerde üretilir. Kortizol, karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasının düzenlenmesinde, kan basıncı ve kan şekeri kontrolünün sağlanmasında, su ve tuz dengesinin kontrolünde etkin rol alır. Gün boyunca üretilebilir ve özellikle stres anında üretimi artar.
Kortizol hormonunun çeşitli nedenlerle çok fazla üretilmesi, kortizol benzeri ilaçların kullanılması, tümörler gibi faktörler nedeniyle vücutta kortizol miktarı yükselebilir. Kortizol seviyelerinin yükselmesi ve vücutta çeşitli tepkilere yol açması durumuna Cushing sendromu denir. Vücudun aşırı miktarda kortizol hormonuna maruz kalması doku ve organlarda bazı hasarlara neden olabilir. İç ve dış kaynakların neden olduğu Cushing sendromu genellikle benzer semptomlar gösterir. Çoğunlukla 30-50 yaşları arasındaki yetişkinlerde görülür ve kadınları erkeklerden hu yaklaşık 3 kat daha fazla etkiler.
Cushing Sendromunun Tıbbi Tanımı ve Etkileri
Cushing sendromu, kortizol hormonunun böbrek üstü bezlerinden aşırı salgılanması ile vücudun aşırı kortizol hormonuna maruz kalması sonucu oluşan bir tablodur. Kortizol, vücudun stres ve değişime tepki vermesini etkileyen bir hormondur. Kortizolün vücuda etkileri şu şekilde sıralanabilir:
- Vücutta iltihaplanmaya tepki oluşturur,
- Karbonhidrat, yağ ve proteinin işleyişini etkiler ve metabolizmayı düzenler,
- Karaciğerin kan şekeri seviyesini dengelemesini uyarır,
- Vücuttaki tuz ve su miktarını dengeler,
- Kan basıncı ve kalp fonksiyonlarını düzenler,
- Hamilelik sırasında fetüs gelişimine yardımcı olur.
Kortizol, böbrek üstü bezlerinden salgılanır ve neredeyse vücuttaki tüm hücre ve dokuları etkiler. Kortizol üretimi, hipotalamus, hipofiz ve böbrek üstü bezleri tarafından sağlanır. Hipofiz bezinden üretilen ACTH hormonu ile kortizol üretimi uyarılır. Özellikle kişi stres altında iken kortizol salgılanması artar. Gerekli kortizol seviyesinin üzerinde üretilen kortizol Cushing sendromunun gelişmesine katkıda bulunur.
Cushing Sendromunun Nedenleri ve Belirtileri
Cushing sendromu endojen veya eksojen kaynaklı olarak oluşabilir. Endojen Cushing sendromu nadir görülür, yavaş gelişir ve teşhisi zor olabilir. Böbrek üstü bezlerinden aşırı kortizol üretilmesi sonucu oluşur. Bu duruma genellikle hipofiz veya böbrek üstü bezlerinde bulunan tümörler neden olur. Tümörler, böbrek üstü bezlerinde kortizol üretimini ve hipofizde ACTH üretimini arttırabilir. Eksojen Cushing sendromu genellikle kortizol benzeri ilaçlar nedeniyle oluşur. Astım ve romatoid artrit gibi inflamatuar hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar kortizol benzeri ilaçlardır. Kortizol benzeri ilaçların bırakılması sonucu Cushing sendromu genellikle düzelir.
Cushing sendromu çoğunlukla genetik değildir. Ancak endokrin bezlerde tümör oluşumu için yatkın bir genetik durumunda Cushing sendromu gelişebilir. Cushing sendromu etkileri vücudun farklı bölgelerinde farklı görünümlere sebebiyet verebilir. Kortizol seviyelerinin uzun süre boyunca yüksek seyretmesi sonucu görülebilen semptomlar şunlar olabilir:
- Yuvarlak yüz,
- İnce kollar ve bacaklar,
- Boyun ve gövde çevresinde artan yağ kütlesi,
- Omuzlar arası yağlı kambur görüntüsü,
- Karın, göğüsler, kalça ve koltuk altlarında mor ve geniş çatlaklar,
- Zayıflamış kaslar .
Cushing Sendromunun En Yaygın Nedenleri
Cushing sendromunun temelinde yüksek kortizol hormonu seviyeleri bulunur. Kortizolün yükselmesine neden olabilen birçok faktör vardır. Cushing sendromu nedenleri arasında yaygın olarak bulunan durumlar şunlar olabilir:
- Kortizol benzeri glukokortikoid ilaçlar: Lupus, astım, romatoid artrit, sarkoidoz gibi kronik inflamasyona yol açan hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.
- Hipofiz tümörleri: Böbrek üstü bezlerini uyararak kortizol üretilmesini sağlayan ACTH hormonu hipofizde üretilir. Hipofiz bezinde tümör varlığında ACTH hormonu üretimi artar ve sonuç olarak kanda kortizol seviyesi yükselir. Bu şekilde oluşan Cushing sendromu olgularına Cushing hastalığı da denilir.
- Böbrek üstü bezi tümörleri: Kortizol ve diğer hormonların üretimini sağlayan böbrek üstü bezlerinde tümör olması hormon üretimini arttırabilir. Bu tümörler genellikle iyi huyludur ve kanser oluşması nadirdir.
- Akciğer, pankreas, tiroid ve timus tümörleri: Hipofiz bezi dışında ACTH üretebilen organlarda tümör gelişmesi kortizol üretimini arttırabilir. Bu organlar akciğer, tiroid, pankreas ve timustur. Bu tür tümörler genellikle kötü huyludur ve kansere yol açar.
Cushing Sendromunun Farklı Belirtileri
Cushing sendromu belirtileri farklı şekil ve şiddetlerde görülebilir. Bu nedenle Cushing teşhisi zorlaşabilir. Cushing sendromuna sahip çocuklar anormal şekilde kilo alabilir ve bu çocuklarda obeziteye yatkınlık gelişebilir. Diğer çocuklara kıyasla daha yavaş büyüme gözlenebilir. Kadınlarda yüz, boyun, göğüs, karın ve uyluk bölgelerinde fazla kıllanma olabilir. Hormonların etkisiyle adet döngüleri düzensizleşebilir veya tamamen durabilir. Erkeklerde erektil disfonksiyon (iktidarsızlık), sperm üretiminin azalması ve cinsel isteksizlik görülebilir.
Cushing sendromuna sahip bireylerde yaraların iyileşmesi yavaşlayabilir ve vücutta morarmalar gözlenebilir. Yüksek hormon düzeyleri nedeniyle diyabet veya bozulmuş kan şekeri döngüsü, yüksek tansiyon oluşumuna neden olabilir. Yorgunluk, halsizlik ve ruh hali değişiklikleri kendini gösterebilir. Osteoporoza (kemik erimesi) yatkınlık artabilir ve vücudun farklı bölgelerinde çatlaklar oluşabilir.
Cushing Sendromunun Tanısı ve Tedavisi
Cushing sendromu tanısında aile öyküsü, tıbbi geçmiş, kullanılan ilaçlar sorgulanır ve fizik muayene yapılır. Cushing sendromu bazı durumlarda zor teşhis edilebilir. Bu nedenle ek laboratuvar testleri gerekebilir. Belirti ve semptomları nedeniyle metabolik sendrom ve polikistik over sendromu gibi hastalıklarla karıştırılabilir. Doktorunuz Cushing sendromunu tanılamak amacıyla şu testleri isteyebilir:
- 24 saatlik idrar kortizol testi: 24 saat boyunca biriktirilen idrardaki kortizol miktarı mikrogram olarak ölçülür.
- Gece yarısı tükürük kortizol testi: Kortizol değerleri tipik olarak gece geç saatlerde düşük seyreder. Bu test ile 23.00 ile 00.00 saatleri arasında tükürük örnekleri alınarak kortizol düzeyleri kontrol edilir. Cushing sendromu varsa bu saatlerde kortizol seviyeleri oldukça yüksek seyreder.
- Kan testi: Kan örneklerinde ACTH değerleri kontrol edilir. ACTH değeri düşükse böbrek üstü bezlerinde tümör varlığı sorgulanır. ACTH değeri normal veya yüksekse hipofiz veya diğer organlarda tümör oluşumu düşünülür.
- Düşük doz deksametazon supresyon testi: Deksametazon kortizol benzeri ilaçlar arasında yer alır. Gece ağızdan 1 mg deksametazon ilacı alınır ve sabah 08.00-09.00 saatleri arasında kortizol düzeyleri ölçülür. Cushing sendromu varsa kortizol düzeyleri yüksek olur.
- Yüksek doz deksametazon supresyon testi: Düşük doz deksametazon testine benzer, ancak ilaç dozajı 8 mg`dır. Bu test, düşük deksametazon testinde yüksek kortizol seviyeleri ve kan testinde yüksek ACTH değerleri tespit edildiğinde uygulanır.
Hipofiz, böbrek üstü bezleri veya diğer organ tümörleri şüphesi durumunda MRI, göğüs tomografisi gibi taramalar yapılabilir. Cushing sendromu tedavisi, altta yatan probleme bağlı olarak belirlenir. Cushing sendromuna neden olabilen glukokortikoid ilaçların bırakılması veya vücuttaki kortizolü azaltan ilaçların reçete edilmesi sağlanabilir.
Cushing sendromu, tümörlerden kaynaklandığında kemoterapi, radyasyon tedavisi veya ameliyat önerilebilir. Hipofiz tümörü gibi çıkarılması mümkün olmayan bazı tümörlerin tedavisinde radyasyon tedavisi uygulanır. Tümör, kanserliyse ve metastaz (yayılma) yapıyorsa kemoterapi tedavisi gerekir. Kemoterapi ve radyasyon tedavisine yanıt vermeyen vakalarda tümörü cerrahi olarak çıkarma işlemi etkili bir seçenektir. Tedavi edilmeyen Cushing sendromu uzun vadeli etkileri ortaya çıkarabilir. Bacak ve akciğerlerde kan pıhtıları, kalp krizi veya inme, kemik kayıpları, enfeksiyonlar, hipertansiyon ve tip 2 diyabet uzun vadeli etkiler arasında sayılabilir .
Cushing Sendromu ve Yaşam Kalitesi
Cushing sendromu fiziksel ve psikolojik etkileri nedeniyle yaşam kalitesinde olumsuzluklara neden olabilir. Semptomlar hafif veya şiddetli olabilir ve sosyal sorunları beraberinde getirebilir. Kilo almak, fazla kıllanma, yuvarlak yüz, morarma ve çatlaklar fiziksel kaygı oluşturabilir.
Ayrıca yorgunluk, depresyon ve diğer akıl sağlığı sorunlarına yol açabileceğinden tedavisi gerekli bir hastalıktır. Cushing sendromu yönetilebilen ve tedavi edilebilen bir sağlık sorunudur. Cushing sendromunun tedavisi semptomların ve altta yatan nedenlerin kontrol altına alınması ile sağlanabilir. Cushing sendromu için altta yatan nedenler ortadan kaldırıldığında semptomların da düzeltilmesi mümkündür. Bununla birlikte yaşam tarzı alışkanlıklarının değiştirilmesi gerekebilir. Cushing sendromu ve diyet düzeni yakından ilişkili olabilir. Tedavi sürecinde diyet değişikliklerinin uygulanması sendromun kontrol altına alınmasına yardımcıdır. Cushing sendromu yönetimi, tıbbi tedavinin yanı sıra psikolojik danışmanlık veya terapist desteğini içerebilir. Size en uygun tedavi seçenekleri için doktorunuza danışınız .
Cushing Sendromu Kalıtsal mıdır?
Cushing sendromu genellikle kalıtsal değildir. Ancak endokrin sistemi etkileyen tümörlerin gelişimi kalıtsal olabilir. Aile öyküsünde tümör olması kişide de tümör geliştirmeye yönelik yatkınlığa neden olabilir. Dolayısıyla hipofiz, böbrek üstü bezleri, akciğer, pankreas vb. endokrin sistemi etkileyen bez ve organlarda tümör oluşabilir. Bu bölgelerde oluşan tümörler kortizol üretimini etkileyerek Cushing sendromuna yol açabilir.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
