Afazi Hastalığı
İnme, kafa travması, beyin tümörleri veya beyin kanaması gibi sağlık sorunları afazinin önde gelen nedenlerindendir. Afazi konuşmada, okuduğunu ve duyduğunu anlama konusunda zorluk yaşama gibi semptomlarla kendisini gösterir. “Aphasia nedir?”, “Belirtileri, tanı ve tedavi yöntemleri nelerdir?” gibi soruların cevapları ve afazi hastalığına ilişkin merak edilenler yazının ilerleyen kısımlarında yer almaktadır.
Afazi Hastalığı Nedir?
Beyin neredeyse insan vücudunun bütün işlevlerini düzenleyen ve kontrol eden organdır. Beynin herhangi bir bölümünde sorun olması halinde çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu sorunlardan bir tanesi de afazidir. Peki; afazi ne demek? Tıp beynin konuşma merkezi bulunan bölümünde gelişen hasara bağlı ortaya çıkan dil bozukluğunu afazi olarak tanımlar. Afazi genellikle anlama, konuşma ve işaret dillerini kontrol etme gibi fonksiyonları bulunan beynin sol tarafında bulunan dil merkezinin hasar görmesi sonucunda ortaya çıkar. Halk arasında konuşma hastalığı olarak da bilinen afazi kişinin düşünce biçimini veya zeka düzeyini etkilemez.
Afazi Türleri Nelerdir?
Afazi beynin sol kısmında meydana gelen hasarın türüne ve şiddetine bağlı olarak farklı türlere ayrılır. Buna göre başlıca afazi türleri şu şekilde sıralanabilir:
- Broca afazisi (tutuk afazi): Tutuk afazi türleri arasında yer alan Broca afazisi, afazinin en sık karşılaşılan türlerinden bir tanesidir. Bu kişiler başkalarının söylediklerini anlayabilir, anlamlı cevap veremezler. Bir kelimeyi defalarca tekrarlayabilirler, ancak başkalarının kendilerine söylediklerini tekrarlayamazlar. Ek olarak şiddetli Broca afazisi vakalarında hastalarda hiç ses çıkaramayabilir.
- Wernicke afazisi (akıcı afazi): Akıcı afazi olarak da bilinen Wernicke afazisi olan kişiler genellikle fiziki olarak konuşma eylemi konusunda bir sorun yaşamaz. Ancak bu kişilerin konuşurken seçtiği kelimeler çoğunlukla mantıksız ve kafa karıştırıcıdır. Kendi söylediğini tekrar etme hastalığı Wernicke afazisi bulunanlarda sık karşılaşılan bir sorundur. Bunlara ek olarak Wernicke afazisi sorunu bulunanlar başkalarının söylediklerini anlama konusunda da zorluk yaşayabilirler.
- Global afazi: Uzmanlara göre afazinin en şiddetli türlerinden bir tanesi global afazidir. Konuşamama hastalığı olarak da bilinen global afazi sorunu bulunan kişiler Wernicke afazisinin aksine fiziki olarak da konuşma güçlüğü yaşarlar. Bu kişilerin büyük çoğunluğu sadece anlamsız sesler çıkarabilir veya hiç ses çıkarmaz. Ek olarak bu kişilerde tutukluk sadece konuşma konusunda değildir. Aynı zamanda global afazi hastaları başkalarının söylediklerini de kolaylıkla anlayamaz. Bunların yanı sıra global afazisi olan kişilerde beynin tekrarlamadan sorumlu kısmında da hasar vardır, bu nedenle bu kişiler başkalarının söylediği basit cümleleri bile tekrarlarken zorluk yaşayabilir.
- Transkortikal motor afazi: Broca afazisi ile benzerlik gösteren transkortikal motor afazisini Broca afazisinden ayıran en önemli farklılık hastalarda tekrarlama problemi olmamasıdır. Bir diğer ifadeyle hastalar başkalarının söylediklerini tekrarlarken zorluk yaşamazlar.
- Transkortikal duyusal afazi: Transkortikal duyusal afazi Wernicke afazisi ile benzerlik gösterir. Transkortikal duyusal afazisi olan hastaların fiziki olarak konuşma yetenekleri etkilenmez. Ancak bu kişiler mantıklı cümleler kuramaz. Özellikle demans, Alzheimer gibi dejeneratif bir nörolojik bozukluğu olan kişilerde transkotiral duyusal afaziye daha sık rastlanır.
- Kondüksiyon afazi: Kondüksiyon afazisi konuşma akıcılığının etkilendiği, ancak anlama yeteneğinin etkilenmediği bir afazi türüdür. Kondüksiyon afazi sorunu bulunanlar başkalarının söylediklerini tekrarlarken zorluk yaşayabilirler.
- Karışık transkortikal afazi: Karışık transkortikal afazi global afaziye benzemekle birlikte hastalar kendilerine söylenenleri tekrar edebilirler.
- Anomik afazi: Anomik afazisi olan kişiler özellikle nesnelerin isimleri veya eylemleri tanımlayan kelimeleri bulmakta zorlanırlar. Ne anlatmak istediklerini açıklayabilmek için genellikle "şey" gibi belirsiz kelimeler kullanırlar.
Afazi Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Afazi belirtileri etkilenen beyin bölgesine ve hastalığın şiddetine bağlı olarak kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bununla birlikte hastalarda bazı ortak belirtiler de görülebilir. Buna göre başlıca afazi belirtileri şu şekildedir:
- Beynin konuşma merkezinde hasar olmasına bağlı konuşmada zorluk yaşama,
- Düzgün ve anlamlı cümleler kuramama,
- Başkasının söylediklerini tekrarlayamama,
- Nesnelerin isimlerini ve eylemlere karşılık gelen kelimeleri bulmada problem yaşama,
- Yazıları okuma ve yazmada zorluk,
- Konuşurken anlamsız sesler çıkarma veya mantıksız kelimeler kullanma,
- Gereksiz konuşma hastalığı olarak da bilinen anlamsız konuşmalar yapma eğilimi
Yukarıda sayılanların yanı sıra afazi hastalığı zeka düzeyini etkilemese de bazı hastalarda odaklanma ve dikkat dağınıklığı gibi sorunlar da görülebilir.
Afazi Nedenleri Nelerdir?
Afazi beyin fonksiyonlarını, özellikle konuşma merkezini, etkileyen herhangi bir sebebe bağlı olarak ortaya çıkabilir. Herhangi bir sebeple beyne giden kan akışının azalmasına bağlı olarak ortaya çıkan inme, bir diğer adıyla felç, afaziye neden olan başlıca sağlık sorunlarındandır. Çeşitli araştırmalara göre inme sonrası hastaların yaklaşık %21-38’inde afaziye rastlanmaktadır.
Buna göre başlıca afazi nedenleri aşağıdaki gibidir:
- İnme yani felç,
- Alzheimer hastalığı,
- Halk dilinde baloncuk olarak da bilinen beyin anevrizması,
- Herhangi bir sebeple geçirilen beyin ameliyatları,
- Beyin tümörleri,
- Beyne yeteri kadar oksijen gitmemesine bağlı beyinde hasar oluşması ile karakterize serebral hipoksi,
- Demans,
- Bazı doğumsal anomaliler,
- Beyinde kalıcı hasara neden olabilecek kadar şiddetli epilepsi nöbetleri,
- Wilson hastalığı gibi genetik geçişli bazı sağlık sorunları,
- Beyinde iltihaplanmaya neden olan bazı enfeksiyon hastalıkları.
Afazi Nasıl Teşhis Edilir?
Konuşma güçlüğü, okuma ve yazma sorunları, başkasının söylediğini anlayamama gibi semptomlarla sağlık kuruluşlarına başvuran hastalar öncelikle alanında uzman bir nöroloji doktoru tarafından detaylı olarak muayene edilir. Bu aşamada uzman doktorlar hastada beyin hasarı olup olmadığını, varsa hasarın boyutunu ve konumunu değerlendirmek için BT (bilgisayarlı tomografi), MR (manyetik rezonans görüntüleme) gibi görüntüleme tekniklerinden faydalanabilirler.
Afazi Hastalığının Tedavisi
- Afazi tedavisi dil bozukluğunun şiddetine göre kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Örneğin hafif bozukluklarda uygulanan terapi yöntemleri ile global afazi gibi daha şiddetli afazi türlerinin tedavisinde kullanılan prosedürler daha farklı olabilir. Günümüzde afazinin spesifik bir tedavisi bulunmamaktadır. Bununla birlikte afaziye neden olabilen felç gibi sağlık sorunlarına erken dönemde müdahale edilmesi ve beyne kan akışının yeniden sağlanması beyindeki hasarın ve afazinin ilerlemesini önlemeye yardımcı olabilir.
- Ek olarak afazi tedavisinde terapiler önemli yer tutar. Afazi terapisi kişinin kalan dil becerilerini kullanmasına, dil becerilerini mümkün olduğunca geri kazanmasına yardımcı olabilir. Terapi sırasında genellikle iki farklı terapi yaklaşımı kullanılır. Bunlardan ilki bozukluk temelli yaklaşımdır. Bozukluk temelli yaklaşımda dil ve konuşma terapistleri kişinin bozulan dil yeteneğini geri kazandırmayı amaçlar. Bir diğer terapi yaklaşımı olan iletişim/aktivite-katılım temelli yaklaşım ise hastanın iletişim becerilerini herhangi bir yolla güçlendirmek ve hasta yakınlarını bu konuda bilgilendirmektir.
- Afazi bazı durumlarda apraksi (bir eylemin nasıl yapılacağının öğrenilmiş olmasına rağmen onun yapılamaması durumu), hemianopsi (felçten sonra gelişen kısmı görme kaybı), dizartri (ağzın, yüzün ve üst solunum yolunun bir kısmının tam olarak kontrol edilememesi) gibi sağlık sorunları ile birlikte de görülebilir. Bu gibi durumlarda sağlık profesyonelleri tedavi planını diğer sorunları da kapsayacak şekilde hazırlayabilirler.
Sıkça Sorulan Sorular
Afazi, inme gibi beyin hasarına neden olabilen sağlık sorunlarının başlıca komplikasyonlarından bir tanesidir.
Afazi Nedir?
Afazi beynin konuşma merkezinde herhangi bir sebeple hasar olmasına bağlı gelişen bir dil bozukluğudur. Afazi genellikle psikolojik sağlık sorunlarına bağlı ortaya çıkabilen çok konuşma hastalığı ile karıştırılsa da afazinin başlıca semptomları arasında kısa ve eksik cümleler kurma, konuşurken zorlanma yer alır.
Hemianopsi Nedir?
İnme beyinde konuşma, görme, hareket etme gibi fonksiyonlardan sorumlu bölgelerin hasar görmesine neden olabilir. İnmeden sonra vücudun felçten etkilenen tarafında kısmı görme kaybı gelişebilir. Hemianopsi her iki gözün aynı tarafında görme kaybı olması durumudur.
Apraksi Nedir?
Afazi bazı durumlarda apraksi, dizartri, hemianopsi gibi sağlık sorunları ile birlikte görülebilir. Apraksi giyinmek, bisiklete binmek gibi bir eylemin nasıl yapılacağının öğrenilmiş olmasına rağmen onun yapılamaması durumudur.
Afazi gibi dil bozukluklarında erken dönemde müdahale edilmesi ve terapiye başlanması konuşma bozukluğunun ilerlemesinin önlenmesine yardımcı olabilir. Liv Hospital’da afazi başta olmak üzere konuşma bozukluklarının tedavisi alanında uzman hekimler tarafından yürütülmektedir. Siz de kendinizde veya yakınınızda konuşma bozukluğu fark etmeniz halinde alanında uzman bir doktordan randevu almayı ve gerekli kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.
* Web sitemizdeki içerikler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz. Sayfa içeriğinde Liv Hospital'da tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. .
