Kolesterol Nedir ve Nasıl Düşürülür?

Son Güncelleme Tarihi 26.03.2025 09:27:58

Kolesterol nedir? sorusu için basit tanımla başlayabiliriz. Kolesterol bir lipit türürüdür. Karaciğer tarafından üretilir. Vücudunuzun vitamin ve hormon üretimini sağlamak, hücre oluşturmak gibi faaliyetlerde kullandığı mumsu yapıda bulunan bir maddedir. Her insanın günlük belli bir miktarda kolesterol alması gereklidir, bu hücre duvarı açısından oldukça önemlidir. Yani aslında kolesterol kötü bir şey değildir ancak her şeyde olduğu gibi kolesterolun da fazlası zararlıdır.

Kolesterol Nedir?

Kolesterol yağ türü olduğu için suda çözünmez bu yüzden de kanda tek başına dolaşmaz. Karaciğerde üretilen ve lipoprotein adı verilen maddeler kolesterolün kanda taşınarak dokulara dağıtılmasını sağlar.

Kolesterolü taşıyan lipoprotein adını alan bu maddeler iki gruba ayrılır. Ayrılan bu iki grubun da farklı bir görevi vardır. Birisi düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) ve diğeri yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) olarak adlandırılır. HDL vücutta bulunan kolesterolün dokular ve karaciğer arasında taşınmasını sağlar, LDL ise kolesterolün kanda taşınmasını sağlar. 

Kolesterol Plakları Nelerdir?

Kanda ölçülen kolesterol miktarı her iki lipoproteine bağlanan kolesterolün ölçülmesiyle sonuç verir. Kolesterol miktarı vücutta fazla olduğu zaman damarlarda sertleşmeye yol açtığı bilinir. Damarlardaki sertleşme sonucu oluşan yapılara kolesterol plakları adı verilir. Bu yapıların kalp ve damar hastalıklarının neredeyse birinci sırada yer alabilen, önemli sebeplerinden birini oluşturduğu söylenebilir.

Hangi Besinlerde Kolesterol Bulunur?

Kolesterolün vücutta bulunmasını sağlayan iki kaynak vardır. Biri karaciğer diğeri ise hayvansal gıdalardır. Dışarıdan vücudumuza besin olarak aldığımız kırmızı et ve beyaz et olarak adlandırılabilen et türleri ve bunlardan oluşan et ürünleri, ayrıca hayvansal gıdalara eklenebilecek olan süt ve süt ürünleri bunlara örnek verilebilir. Ayrıca kolesterolün yükselmesini sağlayan bir diğer örnek ise doymuş yağların bulunduğu gıdaların tüketimidir. Doymuş yağlarla fazla miktarda beslendiğiniz zaman kötü kolesterol yani LDL kolesterol artabilir. Bu durum istenmeyen bir durum olduğu için doymuş yağ içeren gıdalar tüketiminden kaçmak gerekir.

Kolesterol Değerleri Kaç Olmalı?

Yüksek kolesterol teşhisi koyabilmek için yalnızca kolesterol değerleri üzerinden yorum yapmak pek doğru sayılmaz. Çünkü kandaki kolesterol değerleri tek başlarına bir anlam ifade etmez. Kolesterol değerlerine ek olarak kalp hastalıklarına neden olabilecek etkenler de göz önünde bulundurulmalı ve değerlendirmeler bu şekilde yapılmalıdır. Standart olarak kabul edilen kolesterol değerlerine bakılacak olursa, kalp hastalığı riski taşımayan bir bireyde;

• 200 mg/dl altında bir değer ideal kabul edilir.
• 200-239 mg/dl arasında yer alıyor ise, sınırda bir değer kabul edilir.
• 240 mg/dl üzerinde ise yüksek kolesterol olarak değerlendirilir.

Kan testinde görülebilecek olan sonuçlarda LDL kolesterol seviyesi 130 mg/dl altında ise normal, 130 - 160 mg/dl arasında olursa riskli, 160 mg/dl üzerinde bulunursa yüksek bir değer olarak kabul görülür. Aynı kan testine bakıldığı zaman HDL kolesterol düzeyi kadınlarda 40 mg/dl üzerinde, erkeklerde ise 50 mg/dl üzerinde ise sağlıklı bir ortalama elde edilmiş olunur.

Bunların dışında bir de araştırma verilerine göre hiperkolesterolemi hastalarına bakıldığı zaman toplam kolesterol seviyesi 300 mg/dl üzerinde, LDL kolesterol seviyeleri ise 200 mg/dl üzerinde bir değer olur.

Yüksek Kolesterol Nedenleri

Kolesterolün yüksek olmasına sebep olan bazı durumlar vardır. Bu durumlar şu şekilde sıralanabilir;

• Obezite
• Sağlıksız ve dengesiz beslenme
• Aşırı alkol tüketimi
• Sigara kullanımı
• Yaş faktörü
• Genetik faktörler
• Kalıtsal nedenler
• Kontrol edilebilir hareketsizlik
• Şeker hastalığı

Yüksek Kolesterol Belirtileri

Yüksek kolesterol belirtileri nelerdir? Kolesterolün yüksekliğinin anlamanın en iyi yolu kesin tanı yani kan tahlilidir. Sağlık kuruluşlarında verdiğiniz kan sonuçlarıyla kesin bir sonuç alabilirsiniz. Ancak yüksek kolesterolün neden olduğu plaklar yani damarın sertleşmesi durumu söz konusu olduğunda vücutta bazı hasarlara yol açar. Bu hasarların da belirtileri gözlemlenebilir;

• Halsizlik ve yorgunluk
• Ayak ve bacaklarda ağrı ve uyuşma
• Göğüs ağrısı
• Baş ağrısı
• Solgun cilt görünümü
• Cilt lekelenmeleri
• Yüzde ve gözde  oluşan sarı yağ bezeleri
• Deri altında biriken yağlar
• Vücudun bazı bölgelerinde morarmaların oluşması
• Yaraların iyileşme sürelerinin uzaması
• Genetik faktörler
• Nefes darlığı
• Baş dönmesi yüksek kolesterolün belirtileri arasında sayılabilir.

LDL Kolesterol Nedir?

LDL kolesterol “Low-density lipoprotein” in kısaltılmış olarak tanımlanmasıdır. Düşük yoğunluklu lipoprotein olarak bilinen bu kolesterol türü karaciğerde üretilen kolesterolün ve trigliseridlerin kan yoluyla taşınmasına yardımcı olur. Aynı zamanda LDL halk arasında kötü kolesterol olarak bilinir. Sağlıklı bir vücutta LDL kolesterolün ideal aralıklarda bulunması gerekir.

LDL Kolesterol Yüksekliği

LDL kolesterol yüksekliği, düşük yoğunluklu lipoproteinlerin kanda normalden fazla artması durumudur. Vücutta bir enflamasyon, stres faktörü veya herhangi bir hastalık gibi durumlarda LDL kolesterol seviyesi yükselebilir. Yükselen LDL kolesterol yapısı itibariyle damar çeperlerinde birikebilir özelliktedir. Bu da zamanla damarların daralmasına, damar sağlığının olumsuz etkilenmesine sebep olur.

Ateroskleroz Nedir? 

LDL kolesterolün damarlarda birikip plak oluşması olayına tıp literatüründe ateroskleroz denir. Ateroskleroz ile beraber gittikçe daralan damarlar organ ve damarlara tam kapasitede kan taşıyamaz. Bundan dolayı hangi organa veya hücreye giden damarlarda birikme oluştuysa o organlar ve hücreler tam oksijenlenme gerçekleştiremediğinden işlevini maksimum seviyede yerine getiremez.

Örneğin; akciğerlere giden damarlarda birikme oldu ise nefes darlığı gibi sorunlara yol açarken kalp damarlarında birikme olması durumunda kalp krizine varan ölçüde ciddi bir etkilenme olabilir. Aynı zamanda hamilelikte damar tıkanıklığı gibi bir durum görülürse hem anne hem de bebeğin sağlığı olumsuz etkilenebilir. Bu yüzden kanda yükselen LDL kolesterol seviyesinin düşürülmesi önemlidir. 

LDL Kolesterol Kaç Olmalı?

LDL kolesterol kan tetkiklerinde rutin kontrol edilen bir değerdir. LDL kolesterolün 130 mg/dL altında olması normal ve sağlıklı bir değerdir. 130-160 mg/dL arası riskli, 160 mg/dL ve üzeri değer ise yüksek olarak tanımlanır. Alanında uzman doktor, LDL kolesterole ek olarak tüm kan yağı parametrelerini birlikte değerlendirerek hastaya uygun gerekli tedavi protokollerini hazırlar. LDL kolesterol yüksek değerde veya üzerinde seyrediyorsa mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir.

LDL Kolesterol Düşüklüğü

LDL kolesterolün sınır değeri 130 mg/dL’dir. Bu rakamın altında olması değerin normal olduğu anlamına gelir. Ancak kanda LDL kolesterolün 50 mg/dL altında olması LDL kolesterol düşüklüğü olarak tanımlanabilir. Bu duruma genetik faktörler sebep olabileceği gibi yetersiz beslenme, aşırı kan düşüklüğü, çeşitli karaciğer hastalıkları, aşırı çalışan tiroid durumunda da görülebilir. Bazı ağır metabolik hastalıklar ve kanser hastalarında da LDL kolesterolün normalden fazla düşmesi de görülen bir durumdur.

LDL kolesterol düşüklüğü genellikle önemli bir probleme yol açmazken yine de ideal aralıklara gelmesi sağlık açısından tercih edilen bir durumdur. Bu açıdan alanında uzman bir doktora başvurularak LDL kolesterol düşüklüğünün sebebi araştırılmalı ve temelindeki problem çözülmelidir.

LDL Kolesterol Belirtileri

LDL kolesterol, kanda yükselmesi ile damarlarda birikerek hücrelerin tam anlamıyla oksijenlenmesini engeller. Hangi organ veya hücre grubuna giden damarlarda birikme oluştuysa o bölgelerde çeşitli belirtiler görülebilir. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Nefes darlığı
• Kalp ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Bacak ağrısı
• Halsizlik ve yorgunluk
• Baş dönmesi
• Solgun cilt
• Yüzde veya göz çevresinde oluşan sarı yağ bezeleri

Bu belirtiler varsa en kısa zamanda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalı ve LDL kolesterol seviyesi ölçülmelidir.

LDL Kolesterol Nasıl Düşürülür?

Kanda yüksek LDL kolesterol seviyesi ile ilgili bir tanı alındığında öncelikle alanında uzman bir doktora gidip uygun tedavi protokollerine en kısa zamanda başlanmalıdır. LDL kolesterol yüksekliği tanısı alındığında alanında uzman doktor yüksekliğin seviyesine göre ilaç tedavisi başlayabilir. Bunun yanında LDL kolesterolün düşürülmesi için dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• Sebze,meyve lif, sağlıklı yağlar, vitamin ve minerallerden zengin bir beslenme şekli tercih edilmelidir.
• Aşırı yağlı hayvansal gıdalardan uzak durulmalıdır.
• Vücut için ideal olan su miktarı günlük mutlaka tüketilmelidir.
• Hareketli bir yaşam tarzı benimsenerek düzenli bir fiziksel aktiviteye başlanmalıdır.
• İdeal orandan fazla bir kilo veya obezite durumu varsa sağlıklı kilo verilmeli, özellikle bel çevresi yağının azaltılmasına özen gösterilmelidir.
• Sigara ve alkol kullanımını tamamen bırakılmalı veya minimuma indirilmelidir.
• Aşırı stres ve depresyondan uzak durulmalıdır.

Bunlara dikkat edildiğinde kandaki  LDL kolesterol seviyesi ve LDL kolesterole dair sağlık problemleri azalabilir.

Kolesterol Nasıl Düşer?

Kolesterol nasıl düşer? En etkili kolesterol düşürücü nedir? Kolesterolün yüksek olması damar tıkanıklığına neden olarak kalp hastalıkları ve felç riskini oluşturur. Ancak kolesterolün yüksekliği yalnızca ilaçlarla değil yaşam tarzını değiştirerek de düşürülebilir. Kolesterolü normal seviyede tutabilmek için asıl hedefiniz kötü olan  LDL kolesterolü düşürüp, iyi olan  HDL kolesterolü yükseltmek olmalıdır. Yaşam tarzınızı değiştirip çok basit tedbirler alarak kolesterolün düşürülmesini sağlamak mümkün olabilir. Tabii sadece yaşam tarzını değiştirerek kolesterolün düşürülmesi kesin bir kural değildir.

Kolesterolu Ne Düşürür?

Eğer yüksek kolesterol için genetik faktörler riski varsa ilaç kullanmak gerekli görülebilir. Fakat alınacak tedbirler yardımıyla ilaçların dozunu azaltmak mümkün olabilir.

• İçerisinde doymuş yağ bulunan besinlerin tüketiminden uzak durmak: Doymuş (trans) yağları içerisinde fazla miktarda bulunduran gıdalar LDL kolesterolün olması gereken değerin üstüne çıkmasına sebep olduğu gözlemlenebilir. Bu nedenle doymuş yağ içeren gıdalarla, hayvansal ürünlerden uzak durmak gerekir. Kırmızı et kolesterol yükselten gıdaların başında gelir, süt ve süt ürünler, kremalı yiyecekler, fast food, kızartmalar, margarinler ve karbonhidrattan zengin gıdalar kolesterolün artmasına neden olduğu için bu besinlerin tüketimini düşürerek dengeli beslenmek fayda sağlar.
• Diyet programınızda lifli gıdalara daha çok yer vermek: Yağ oranı düşük olan ve lif oranı yüksek olan besinlerin tercih edilmesi gerekir. Örnek vermek gerekirse yulaf, brokoli, havuç ve fasulye, bezelye, nohut gibi lif oranı yüksek besinler vücudunuzun kolesterolü emmesine engel olarak  kolesterolün seviyesinin düşürülmesine yardımcı olduğu bilinir. Ayrıca lifli gıdalar, tokluk hissi verdiği için abur cubur gibi sağlıksız besinler tüketmeyi de engeller. Lifli gıdalar bir anda fazla miktarda tüketilmemelidir. Karında şişkinlik ve kramplara neden olabileceği için, tüketim miktarı yavaş yavaş arttırılmalıdır.
• Balık yemek: Haftada en az 2 (iki) defa balık tüketimi kolesterol düzeyinde etkili rol oynar. Balıkta bulunan omega 3 kalp sağlığına yararlı olduğu gibi en etkili kolesterol düşürücü olarak da bilinir. Somon, uskumru, sardalya ve alabalık kolesterol için faydalı balıklardır.
• Zeytinyağına yemeklerde daha çok yer vermek: Tereyağı ve margarin gibi doymuş (trans) yağ içeren besinlerin kullanımı yerine sofralarınızda tamamen bitkisel olan sızma zeytinyağını tüketmeniz LDL kolesterolü azaltabileceği gözlemlenmiştir. Ayrıca zeytinyağı hastalıklara faydalı olan antioksidanları çok fazla içermektedir.
• Kabuklu kuruyemiş tüketmek: Lifli gıdalarda olduğu gibi bu besinler de kolesterolün vücutta emilmesini önleyen maddeler içerir. Kalorileri yüksek olduğu için bu besin türünü de tüketirken aşırıya kaçmamak gerekir.
• Fazla kiloyu vermek: Fazla kilosu olan bireylerin sadece 10 (on) kilogram vermeleri bile LDL kolesterolü % 8 oranında azaltabilir.
• Egzersiz Yapmak: Haftada iki defa yarım saatlik düzenli egzersiz ve yürüyüş yapmak HDL kolesterolü yükseltirken LDL kolesterolü de azaltır.
• Stresten uzak durmak: Stres kolesterolü yükselten bir etken olduğu için stresten uzak, sakin bir yaşam sürdürmek sağlık için daha faydalıdır.
• Baharat tüketmek: Sarımsak, zencefil,karabiber, tarçın, kişniş gibi baharatlar yemeğe tat katarken, kolesterolün de düşmesine olanak sağlar.
• Çikolata tüketmek: Bitter çikolata ürünlerinin içerdiği antioksidanlar sayesinde damarlarda plak oluşturan kötü (LDL) kolesterolün düşürülmesi ve dengelenmesine yardımcı olduğu bilinir.
• Sigarayı Bırakmak: Yapılan araştırmalar sonucu sigarayı bırakmanın bir çok şeye faydası olduğu gibi kolesterolde de faydası olduğu gözlemlenmiştir. Sigarayı bırakan bireylerde zamanla HDL kolesterolün yükseldiği görülmüştür.
• Alkolü azaltmak: Fazla alkol tüketiminin sağlığa bir çok zararı olduğu bilinir. Kalp hastalıkları, felç ve yüksek tansiyona neden olur. Aynı zamanda alkolle birlikte tüketilen birçok besin kolesterolü de yükseltebilir.

Sağlığınız için kontrollerinizi yaptırmayı unutmayın, sağlığınızı göz ardı etmeyin. Yüksek kolesterol damar tıkanıklığından, kalp krizine kadar gidebilen tehlikeli bir durumdur.